O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
19
1-jadval 
 JBK suvi kimyoviy analizi ma’lumotlari.
 
Komponentlar
Bosh 
qismi
O‘rta qismi Quyi qismi
O‘rtacha
RECHU
Sirdaryo daryosi suvining 
tarkibi
Azot nitrit (NO2), 
mg/l
0,007
0,006
0,008
0,007
0,02
0,012
Azot ammoniy 
(NH4), mg/l
0,25
0,29
0,29
0,27
0,39
0,03
Azot nitrat (NO3), 
mg/l
0,29
0,27
0,29
0,28
9,1
1,8
Xlor, mg/l
221,4
226,8
238,3
228,8
300
62,7
Sulfat, mg/l
1575
1684
1618
1625,6
100
324,1
Gidrokarbonat, 
mg/l
254
241
268
254,3
-
135,7
Kalsiy, mg/l
276,1
281,3
280,5
279,3
180
722,2 
Magniy, mg/l
223,4
218,5
218,9
220,2
40
53.9
Natriy, mg/l
297,9
312,1
307
305,6
120
89,7
Kaliy, mg/l
2,8
3,2
3,0
3
50
-
Temir (Fe) mg/l
0,02
0,02
0,04
0,03
0,5
0,09
Neft mahsulotlari, 
mg/l
0,012
0,021
0,03
0,021
0,05
0,02
Ftor, mg/l
0,61
0,72
0,69
0,67
0,75
0,54
Xrom (+6), mkg/l
0,8
1,6
1,8
1,4
0,1
0,75
Mis, mkg/l
1,57
1,42
1,92
1,63
0,1
2,1
Rux, mkg/l
12,8
10,7
11,3
11,6
10,1
9,7
Qattiqlik , mg-
ekv/l
31
29
32
30,6
9,0
Minerallashuvi, 
mg/l
2831
2967
2932
2910
1000
1167
tuproqlar 
sho‘rlanganlik 
darajasi 
biroz
yaxshilangan. 
Olingan natijalar viloyatda yer osti sizot 
suvlari chuqurligi darajasi va tuproq sho‘rlanishi 
oldini olishda sug‘orish va kollektor-zovur 
tizimining eskirganligi, past samaradorligi, ko‘p 
hollarda yaxshi ishlamasligiga qaramasdan 
viloyat qishloq xo‘jaligi tizimida olib borilgan 
tizimli meliorativ ishlar samarasi tufayli tuproq 
va yer osti sizot suvlarining sho‘rlanish darajasi 
yaxshilangan.
Kollektor-zovur tizimini qayta tiklashga 
qaratilgan 
keyingi 
harakatlarni 
yanada 
rag‘batlantirish kerakligini, shuningdek, tegishli 
sug‘oriladigan yerlar va yer osti sizot suvlari 
parametrlarini muntazam ravishda monitoring 
qilish va sug‘orish uchun ishlatiladigan suvlardan 
samaraliroq ishlatish lozimligini ko‘rsatdi.
JBK suvi tarkibida og‘ir metallar: temir, 
ftor, xrom, mis va rux miqdori ruxsat etilgan 
me’yordan bir necha barobarga, kationlar azot 
nitrit, azot ammoniy, azot nitrat, xlor va sulfat 
2-3 barobarga, anionlar kalsiy, magniy, natriy va 
kaliy 5-6 barobarga yuqori bo‘lgan.
Kuchsiz minerallashganlik darajasi JBK 
kollektor-zovuridan suv taqchil bo‘lgan yillarda
ham sug‘orish, tuzga chidamli o‘simliklarni 
yetishtirish va boshqa masqadlarda foydalanish 
uchun tavsiya etiladi, bunda kollektor-zovurlar 
suvidan chorvachilikda va ichimlik maqsadlarida 
foydalanish tavsiya qilinmaydi.
Olib borilgan izlanishlar natijasida 
viloyatda sug‘orish maqsadlarida ishlatiladigan 
daryo suvlari uchun indikator sifatida 
minerallashuvi taklif qilinadi.
Sug‘oriladigan 
maydonlar 
uchun 
indikator sifatida yer osti sizot suvlari sathi va 
minerallashganlik darajasi olib borilgan 21 yillik 
kuzatuvlar va tahlil natijalari sizot suvlari sathi 
hamda minerallashganlik darajasi sug‘oriladigan 
yerlar sho‘rlanishida asosiy omil bo‘lib 
hisoblanadi.