|
O’zbekistonda kechayotgan demokratik o’zgarishlarlarning jamiyat ma’naviy yangilanishi bilan bog’liqligining yana bir jihati bor. Ana shu bog’liqlik Prezident I.A.Karimovning bir qator risolalarida va mahruzalarida alohida ta’kidlangan. U O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi umumiy yig’ilishida (1994 yil 7 iyulda) so’zlagan nutqida shunday degan edi: «Buyuk ajdodlarimizning beqiyos ma’naviy merosi ming yillik tariximiz va madaniyatimizga asoslangan ma’naviy hayotimizni tiklay boshladik. Dinimiz va tilimizga qaytdik, milliy urf-odatlarimiz va anhanalarimiz, xullas, inson ma’naviyatiga daxldor barcha boyliklarimiz qaytadan qad rostlayapti»43. Darvoqe, Prezidentimizning ma’naviyat, uning mohiyati to’g’risida nazariy-ilmiy fikrlari g’oyat chuqur va keng qamrovlidir. SHuningdek, u ma’naviy tarbiya - mamlakatimizda demokratik jamiyat barpo etishning muhim sharti ekanligiga alohida ehtibor beradi. Dunyo tarixida mustaqillik va ozodlik kurashchilari timsoliga aylanganlardan biri, XX asr buyuk hind davlat arbobi Maxatma Gandi: “Insoniyat – bu yagona oila, bo’linmas oila. Uning har bir ahzosi sodir qilgan jinoyat uchun har birimiz javobgarmiz”, - degan edi. U yoki bu millat yoki davlat ana shu insoniyat degan katta oilaning ichidagi kichik oila. Ana shu oila ahzolarida bahamjihatlik, ma’naviy mushtaraklik bo’lmas ekan, ular Gandi so’zlarida aks etgan ma’naviy burch hissasi bilan yashamas ekan, yorug’ kelajak haqidagi o’ylar xomxayol bo’lib qolaveradi. Zero, demokratik rivojlanish barqarorlik va ijtimoiy hamkorlikka tayanadi.
Odamlar ma’naviyat rishtalari bilan bog’langandagina, ular xalq, millatga aylanadi. CHunki “ma’naviyat - insonni ruhiy poklanish va yuksalishga dahvat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon-irodasini, ehtiqodini mustahkamlaydigan, vijdonini uyg’otadigan qudratli botiniy kuch”dir.44
Ma’naviyat mavhum tushuncha emas. U millat bilan, milliy tafakkur bilan, millatning tarixi, asrlar mobaynida to’plangan bilim va tajribasi, tushunchalari, tasavvurlari bilan bog’liq. Frantsuz mahrifatchisi Jan Jak Russo Yevropa jamiyati hayotida ulkan siljishlar sodir bo’layotgan XVIII asrda xalqda milliy xarakterni shakllantirishni birinchi vazifa, deb bilgan edi. CHunki uning nazdida “har qanday yaxshi o’zgarishlarning umumiy maqsadlari har bir davlatda mahalliy shart-sharoit va aholining o’ziga xos xususiyatlari asosida shakllanadigan munosabatlarga muvofiq shakl olishi kerak”45. J.Russoning fikrlarini bugungi kun nuqtai-nazaridan talqin qilsak, demokratik o’zgarishlarni amalga oshirish, adolatli, ma’naviyati yuksak insonlar jamiyatini qurishda jahon tajribasiga tayangan holda, avvalo, milliy mentalitetni inobatga olish kerakligi ma’lum bo’ladi. Ayni paytda shuni alohida ta’kidlash lozimki, O’zbekistonda kechayotgan demokratik o’zgarishlar jamiyat ma’naviy yangilanishiga bog’liqligini faqat o’zbek millati ma’naviyati bilan bog’lash va uni shunday deb baholash adolatdan emas. Balki uning bilan yagona bir mamlakat hududida yashayotgan turli xalq va millatga mansub bo’lgan barcha aholining, turli etnik birliklar va ijtimoiy guruhlarning ham umumiy boyligi, deb qarash haqiqatga yaqinroq bo’ladi.
Demak, O’zbekistonda demokratik fuqarolik jamiyatini barpo etish vazifasini ma’naviy yangilanishlarsiz amalga oshirib bo’lmaydi. Bu haqiqatni hech qachon unutmaslik kerak.
Islom Karimov asarlarida asoslab berilgan tahlimotdir. Milliy istiqlol g’oyasining mazmuni quyidagilardan iborat:
Tarixiy xotirani uyg’otish, o’tmishdan saboq chiqarish, o’zlikni anglash mezoni.
Xalq maqsadlarini ifoda etib, jamiyat ahzolarini birlashtiruvchi g’oyaviy vazifani bajaradi.
Millat, xalq va jamiyatni birlashtiruvchi kuch, yuksak ishonch ehtiborining manbaidir.
O’zbekistonda yashovchi barcha xalq, millat, elat, ijtimoiy qatlam vakillariga birday taalluqlidir.
Millat aholisi ongi va qalbida «O’zbekiston - yagona Vatan» degan tushunchani shakllantirishga xizmat qiladi.
Turli millat, qatlam, uning vakillari, siyosiy partiya va ijtimoiy guruhlar mafkurasidan ustun turadigan yuksak fenomen - ijtimoiy hodisa mazmuniga egadir.
Biron-bir dunyoqarashni mutloqlashtirmaslik yoki biron-bir kuch, partiya yoki guruh qo’lida siyosiy qurolga aylanmaslik.
Har qanday ilg’or g’oyani singdirish va har qanday yovuz g’oyaga qarshi javob bera olish.
Sub’ektivizm, valyuntorizm kabi illatlardan xoli va jamiyatimizning xolis fikriga tayanuvchi ob’ektiv mafkura bo’lish.
So’z bilan ishni, nazariya bilan hayotni birlashtira olish.
Davr o’zgarishlariga qarab, o’zi ifodalaydigan g’oya, manfaat, muddaolarni amalga oshirishning yangi-yangi vositalaridan ijodiy foydalanish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
