O‘ZBÅkistîn råspublikàsi îliy và O‘RTÀ MÀÕsus ta’lim vàzirligi

XII BÎB.
QISHLÎQ ÀHÎLISIGÀ MÀDÀNIY-MÀISHIY
ÕIZMÀT KO‘RSÀTISH ............................................................... 223
12.1. Àhîligà màdàniy-màishiy õizmàt ko‘rsàtish turlàri và ulàr
fàîliyatini tàshkil qilish .................................................................. 223
12.2.Màdàniy-màishiy õizmàt ko‘rsàtuvchi muàssàsàlàrning qishlîq
àhîlisi turmush dàràjàsini îshirishdàgi rîli ................................... 225
12.3. Qishlîqlàrdà màdàniy-màishiy õizmàt ko‘rsàtish tàrmîg‘idà
kàdrlàr tàyyorlàsh .......................................................................... 236
12.4. Istiqbîldà qishlîq jîylàrdà sîg‘liqni sàqlàsh tizimini
tàkîmillàshtirish yo‘llàri ................................................................. 241
XIII BÎB. 
QISHLÎQ ÕO‘JÀLIGIDÀ BÎZÎR
INFRÀTUZILMÀSINI SHÀKLLÀNTIRISH
MÀSÀLÀLÀRI ............................................................................... 246
13.1. Bîzîr infràtuzilmàsining iqtisîdiy mîhiyati ............................... 246
13.2. Bîzîr infràtuzilmàsini rivîjlàntirishdà õîrijiy tàjribà ................. 250
13.3. Qishlîq õo‘jàligi infràtuzilmàsini mîliyalàshtirishning àsîsiy
yo‘nàlishlàri ..................................................................................... 262
Fîydàlànilgàn àdàbiyotlàr ro‘yõàti ...................................................... 276
ILÎVÀLÀR .......................................................................................... 284

---

6
KIRISH
Bîzîr munîsàbàtlàrini shàkllàntirish jàràyonidà qishlîq
õo‘jàligini islîh qilish àsîsidà dåhqîn måhnàtining nufuzini
îshirish, îziq-îvqàt màhsulîtlàrigà bo‘lgàn ehtiyojlàrni
qîndirish, màmlàkàtimiz qishlîq jîylàridà àhîli uchun qulày
ish và turmush shàrt-shàrîitlàrini yaràtish muàmmîlàrini
hàl etish bugungi kunning eng muhim màsàlàlàridàn biri
hisîblànàdi.
Dàrhàqiqàt, O‘zbåkistîndà iqtisîdiy islîhîtlàr
chuqurlàshuvi shàrîitidà qishlîq jîylàridà kichik biznås và
õususiy tàdbirkîrlikni rivîjlàntirish ustuvîr vàzifàlàrdàn biri
sifàtidà qàbul qilingàn. Ushbu vàzifàni àmàlgà îshirish
uchun eng àvvàlî qishlîq õo‘jàligi màhsulîtlàri
yåtishtiruvchilàrgà tàlàb dàràjàsidà õizmàt ko‘rsàtish và
ulàrning ehtiyojlàri to‘liq qîndirilishi uchun ilmiy àsîslàngàn
infràtuzilmàni yaràtish tàlàb etilàdi.
O‘zbåkistîn Råspublikàsi Pråzidånti I.À.Kàrimîv
ta’kidlàgànlàridåk: «Xizmatlar va servis sohasining joriy
yilda keskin o‘sishi, avvalo qurilish, transport, moliya-bank
va axborot-kommunikatsiya sohalarida, aholiga tibbiy va
kommunal-maishiy xizmatlar ko‘rsatishda, ayniqsa, qishloq
joylarda bu sohani yanada kengaytirish hali-beri foydala-
nilmayotgan katta imkoniyatlar mavjudligini ko‘rsatmoqda.
Xizmatlar sohasining rivojlanishi ko‘rsatilayotgan xizmatlar
hajmi va sifati bo‘yicha biz iqtisodiy rivojlangan mamla-
katlardan hamon jiddiy orqada qolmoqdamiz”.
1
1
I.A.Karimov. 2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga
ko‘taradigan yil bo‘ladi. 2011-yilning asosiy yakunlari va 2012-yilda
O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari.
Xalq so‘zi. 2012-yil 20-yanvar.

---

7
2012-yildà màmlàkàtni ijtimîiy-iqtisîdiy rivîjlàntirish-
ning ustuvîr vàzifàlàridàn biri «… bu xizmatlar sohasining
jadal rivojlanishini ta’minlash»
2
dàn ibîràtdir.
Ma’lumki, qishlîq õo‘jàligidà mulkchilik và õo‘jàlik
yuritish shàkllàrining o‘zgàrishi bilàn birgà, màhsulît ishlàb
chiqàrishdàn bîshlàb uni sîtishgàchà bo‘lgàn jàràyondà,
ya’ni tàyyorlîv, qàytà ishlàsh, õizmàt ko‘rsàtish, ta’minît,
sàvdî-sîtiq, mîliya và tijîràt tizimini o‘z ichigà îlgàn yangi
sàmàràli infràtuzilmà tizimini bîzîr tàmîyillàri àsîsidà
rivîjlàntirish àgràr tàrmîqdà îlib bîrilàyotgàn iqtisîdiy
islîhîtlàrning àsîsiy yo‘nàlishlàridàn biri bo‘ldi.
Råspublikà Pråzidånti và hukumàtining bir qàtîr
qàrîrlàrigà ko‘rà, tågishli vàzirlik, kîmpàniya, tijîràt bànklàri
và màhàlliy hîkimiyat îrgànlàri tîmînidàn qishlîqdà
hududlàrning tàbiiy-iqtisîdiy shàrt-shàrîiti, qishlîq õo‘jàligi
ekinlàrini iõtisîslàshtirish và jîylàshtirish, àhîlining o‘sish
sur’àtlàri, àhîli bàndligi và bîshqà îmillàrini hisîbgà îlgàn
hîldà ko‘plàb infràtuzilmà subyektlàri tàshkil etildi.
Ulàrni zàrur tåõnikà và jihîzlàr hàmdà màlàkàli kàdrlàr
bilàn ta’minlàsh bålgilàb bårilgàn hîldà ushbu
shîõîbchàlàrgà turli imtiyozlàr (sîliq imtiyozlàri, imtiyozli
kråditlàr îlish và bîshqàlàr) hàm bårildi. Ushbu imtiyozlàr
nàtijàsidà qishlîqdàgi õo‘jàlik yuritish subyektlàrning
bîshlàng‘ich fàîliyatlàrining sàmàràli yo‘lgà qo‘yilishigà
àmàliy yordàm ko‘rsàtildi.
Iqtisîdiyotni erkinlàshtirish bîsqichidà fårmår
õo‘jàliklàrini rivîjlàntirishdà mîddiy-tåõnikà ta’minît tizimi,
ilmiy-tåõnikà tàràqqiyoti và intånsivlàshtirish qishlîq
õo‘jàligi ishlàb chiqàrishidà hàl qiluvchi îmildir. Qishlîq
õo‘jàligini intånsivlàshtirish ishlàb chiqàrish qurîllàri
tàkîmillàshuvi, õizmàt ko‘rsàtish sîhàlàrini rivîjlàntirish
và jînli måhnàt hissàsini kàmàytirish evàzigà ulàrdàn
sàmàràli fîydàlànishni tàqîzî etàdi.
2
O‘sha joyda.

---

8
Iqtisîdiy islîhîtlàrni chuqurlàshtirish shàrîitidà qishlîq
õo‘jàligi infràtuzilmàsini îptimàl jîylàshtirish và rivîjlàntirish
muàmmîsi yaõlit tizimgà kåltirilgàn hîldà yetarlichà
o‘rgànilmàgànligini inîbàtgà îlgàn hîldà, màzkur o‘quv
qo‘llànmàdà qishlîq õo‘jàligi infràtuzilmàsining o‘zigà õîs
õususiyatlàrining nàzàriy và àmàliy jihàtlàri tàdqiq etilgàn.
Shu bilàn birgà, qishlîq õo‘jàligi infràtuzilmàsini sàmàràli
tàshkil etish yo‘nàlishlàrini bålgilàsh, îptimàl jîylàshtirish,
ustuvîr shàkllàntirish yo‘llàrini àniqlàsh, qishlîq õo‘jàligi
infràtuzilmà subyektlàri bilàn fårmår õo‘jàliklàri o‘rtàsidàgi
iqtisîdiy và huquqiy munîsàbàtlàrni tàkîmillàshtirish, bu
sîhàdà màvjud muàmmîlàrni àniqlàb, hàl etish yuzàsidàn
fikrlàr bàyon qilingàn.
O‘zbåkistîn Råspublikàsi Kàdrlàr tàyyorlàsh Milliy
dàsturi tàlàblàri, Îliy và o‘rtà màõsus, kàsb-hunàr ta’limi
o‘quv-uslubiy birlàshmàlàri fàîliyatini Muvîfiqlàshtiruvchi
kångàshning qàrîri bilàn tàsdiqlàngàn (2009-yil 17-àvgust-
dàgi 14-sînli bàyonnîmàsi hàmdà ¹BD-5340100-3.10 bilàn
ro‘yõàtgà îlingàn) «Qishlîq õo‘jàligi infràtuzilmàsi
iqtisîdiyoti» fànining o‘quv dàsturi àsîsidà yozilgàn ushbu
o‘quv qo‘llànmàdà o‘qitishning yangi ta’lim tåõnîlîgiyasi,
zàmînàviy àõbîrît tåõnîlîgiyalàridàn fîydànilgàn hîldà
hàr bir màvzu bo‘yichà màqsàdi, màzmuni, mîhiyati và
àhàmiyati yoritilgàn hàmdà màvzu bo‘yichà nàzîràt và
muhîkàmà uchun sàvîllàr, tàyanch ibîràlàr và fîydàlà-
nilàdigàn àdàbiyotlàr ro‘yõàti kåltirilgàn.
«Qishlîq õo‘jàlik infràtuzilmàsi iqtisîdiyoti» o‘quv qo‘l-
lànmàsi îliy o‘quv yurtlàrining iqtisîdiy ta’lim yo‘nàlishlàri
tàlàbàlàri uchun mo‘ljàllàngàn. Bundàn tàshqàri, ushbu
kitobdan qishlîq õo‘jàligi iqtisîdiyoti muàmmîlàri bilàn
shug‘ullànuvchi o‘qituvchilàr, tàlàbàlàr, tàdqiqîtchilàr,
àspiràntlàr và tàdbirkîrlàr hàm fîydàlànishi mumkin.
Muàlliflàr ushbu o‘quv qo‘llànmà bo‘yicha bildirilgàn fikr
và mulîhàzàlàr hàmdà tàkliflàrni màmnuniyat bilàn qàbul
qilàdilàr và ulàrni kåyingi nàshrlàrni tàyyorlàshda inobatga
oladilar.

---

9
I BÎB.