P habibullaev


 -§ .  Aynanlik  prinsipi


bet7/117
Sana31.12.2021
Hajmi
#256849
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   117
Bog'liq
Kvant statistik fizika

3 -§ .  Aynanlik  prinsipi
2
Классик \ о л
2
Квант  ,\ол
1,2-rasm.
8


Bir  turdagi  zarralarning  bir-b irid an   farqlanm asligi,  aynanligi  sababli 
sistemadagi  ixtiyoriy ikkita zarra o ‘rinlarining alm ashtirishlari sistem aning 
fizik holatini  o ‘zgartirm aydi.
Bir  xil  massa,  spin,  zaryadlarga  ega  va  boshqa  bir  xil  ichki  xossalar 
bilan xarakterlanuvchi, tavsiflanuvchi zarralarni kvant m exanikada aynan 
bir  xil  zarralar  deyiladi.  B oshqacha  aytganda,  m asalan,  bir  elektronni 
ikkinchi elektrondan farqlash  prinsipial m um kin  emas;  barcha elektronlar 
aynan  bir  xil  zarralardir.  A ynan  bir  xil  zarralar  kvant  m exanikadagi 
fundam ental  p rinsip  —  ay n an lik prin sip ig a  bo'ysunadi.
A ynanlikprinsipigaasosan,  zarralar  sistemasidagi zarralarning o ‘rinlari 
alm ashinishi tufayli hosil b o ‘lgan holatlam i hech qanday real eksperim ent 
yordam ida  farqlash  (ajratish)  m um kin  emas.  Shu  sababli,  bunday  o ‘rin 
alm ashinishlardan  hosil  b o ‘lgan  holatlarga  sistem aning  bitta  fizik  holati 
deb  qaralishi  kerak.
A ynanlikprinsipi  kvant  m exanikaning  klassik m exanikadan  farqlovchi 
asosiy  prinsip lard an  biri,  y a ’ni  klassik  m exanikada h a r  bir  zarraning 
harakatini,  trayektoriyasini prinsip  jihatidan kuzatish  m um kin deb qaralsa, 
kvant  m exanikada  esa  bunday  qarash  o ‘z  m a’nosini  yo‘qotadi,  har  bir 
zarraning  o ‘z  individualligi  yo ‘qolad.
M a ’lum ki,  kvant  m exan ik ad a  zarra  holati  to ‘lqin  funksiya  bilan 
tavsiflanadi.  Yuqorida  aytilganlarga  asosan,  ikki  aynan  bir xil  zarralarning 
to ‘iqin funksiyalari fazoda qism an (o ‘zaro qoplashuvga) o ‘zaro yopuvga ega 
bo'isa,  u  holda,  to 'iqin   funksiyalar  aniqlangan  sohaning  biror  elem entar 
hajmida  zarralardan  qaysi  biri  turibdi,  degan  savol  m utlaqo  m a ’noga  ega 
emas;  bu  ikki  zarradan  birining  bu  elem entar  hajm da  bo‘lish  ehtim oli 
haqida gapirish m a’noga egadir.
Tabiatdagi aynan bir xil zarralar ikki turga:  holatlari sim m etrik to 'iq in  
funksiyalar  bilan  tavsiflanuvchi  bozonlarga  va  an tisim m e trik   to 'iq in  
funksiyalar  bilan  tavsiflanuvchi  ferm ionlarga  bo'linadi.
A ynanlik  p rin sip id a n   kelib  chiqadigan  to 'iq in   funksiyalarning  bu 
sim m etriklik xossalari,  klassik  m exanikada o'xshashligi b o'lm ag an,  kvant 
efTekt  —  alm ashinuv  o 'z a ro   ta ’sir  mavjudligiga  oiib  keladi.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   117




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish