Patogen mikroorganizmlar haqida umumiy tushuncha

Fitopatogen zamburag'lar. Turli mamlakatlarda 150 yil mobay-nida 187 turga mansub Verticilliim zamburug'i topilganligi to'g'-risida ma'lumotlar to'plangan. Shulardan O'rta Osiyoda 23 ta turi, O'zbekistonda 14 ta turga mansub bo'lgan vakillari uchraydi. Bulardan Verticilliim dahliae g'o'za. o'simligida vilt kasalligini qo'zgatadi.
O'rta Osiyoda bu kasallikni birinchi bo'lib 1928-yilda Zaprometov aniqlagan. 1929-yili esa Yachevskiy bu kasallikni vujudga kelti-radigan zamburug' — Verticilliim dahliae ni topadi. Bu kasallik Armamston, Ozarbayjon, Tojikiston, Turkmaniston va O'zbckis-tonning barcha viloyatlarida uchrashini ko'pgina olimlar aniqlaganlar.
Kasallik keng tarqalishining asosiy sababi bir yerga uzoq muddat bir xil o'simlikning ekilishidir. Kasallik, asosan, kasailangan o'sirn-liklar qoldig'i, begona o'tlar, tuproq, suv, zararlangan urug', hatto havo orqali tarqaladi.
Vert, dahliae sun'iy oziqa muhitida, ayniqsa, Chapek muhitida yaxshi o'sadi. Boshqa zamburug'lar singari awaliga yumaloq, biroz bo'rtib ko'tarilgan, oq rangli mitsella hosil qiladi, 10 kundan keyin kulrang va jigarrangga kiradi.
Koloniyasi g'ovak, eni 1,5—3,5 am, 3—7 kun o'tgach, mitseliydan har tomonga turli kattalikdagi pufakchalar tarqaladi. Bu pufakchalardan har tomonga qarab 2—3 tadan giflar chiqadi. Koloniyasi bir hujayrali, ovalsimon, rangsiz, 1,5—2,7 rim kattalikda giflar uchida konidiyalar hosil bo'ladi. Ulardan tashqari, oidiyalar, xlamidosporalar va mikrosklerotsiylar ham hosil boiadi.
Bu parazit g'o'za o'simligining o'tkazuvchi naychalar tizimini zararlaydi, u yerda mitseliy hosil qiladi. Mitseliyda giflarning uchida ko'plab konidiyalar hosil bo'ladi, konidiyalar o'simlikning butun tanasi bo'ylab tarqaladi. O'simlikning bargida sariq dog'lar hosil bo'ladi, keyin o'simlik so'iinqirab qoladi. U, ayniqsa, g'o'zaga rivojlanjsh davrining boshida kuchli ta'sir etadi, bunda urug'palla barglarf 1—2 kun ichidayoq so'lib qoladi.