Pedagogika pániniń tarmaǵı retindegi texnologiya tálimi metodikası aldına tómendegi tiykarǵı izertlew wazıypaları qoyıladı

2. Texnologiya pániniń pedagogikalıq pánler strukturasinda tutqan ornı

Texnologiya páni pedagogika pániniń tarmaǵı retinde óz ob'ektleri, wazıypaları hám izertlew metodlarına iye.

Texnologiyalıq tálimi protsessi, sol protsesstiń hámme tárep-lari: oqıw materialınıń mazmunı, oqıtıw metodları, oqıwshılardıń biliw iskerligi, oqıtıw nátiyjeleri hám basqalar úyreniw ob'ekti esaplanadı. Bul protsesstiń hámme tárepin úyreniw oqıwshılardıń jas qásiyetleri esapqa alınǵan halda ámelge asırılıwı kerek.
Pedagogika pániniń tarmaǵı retindegi texnologiya tálimi metodikası aldına tómendegi tiykarǵı izertlew wazıypaları qoyıladı .
1- Texnologiyalıq tálimi wazıypaların tiykarlaw, olardıń tárbiyalıq hám bilimlendiriwge tiyisli áhmiyetin ashıp beriw. Texnologiya tálimi wazıypaların belgilewde onıń pedagogikalıq pánler tiykarǵı derek bolıp xızmet eteadi. Texnologiyalıq tálimi, eń aldı menen oqıwshılar shaxsınıń hár táreplema jetilisiwine, miynettiń turmıs menen baylanısın bekkemlewge, oqıwshılarda dúnya -qarasın qáliplesiwine. olardı xalıq xojalıǵında miynet etiwge hám tıyanaqlı túrde kásip tańlawǵa tayarlawda járdem beredi-.
Texnologiyalıq tálimi wazıypaları pán hám texnikanıń rawajlanıw tendentsiyalarına, házirgi zaman óndirisiniń jaslardı miynetke tayarlaw boyınsha talaplarına da baylanıslı túrde belgilenedi. Texnologiya táliminiń, atap aytqanda, v—vII klaslardaǵı wazıypaların ańlatıwdatexnik texnologiya mektep tálimi sistemasında qanday orın alǵanı názerde tutıladı. Usınıń sebepinen texnikalıq texnologiyav meto-dikasi ustaxanalarda ótkeriletuǵın shınıǵıwlar menen basqa oqıw predmetlerin (sociallıq-siyasiy, tábiy-matema-tik) oqıtıwdıń óz-arasında didaktik baylanıslılıǵın ashıp beredi, sonda aq , tómen, orta hám joqarı klaslardaǵı texnologiyalıq tálimi-dıń izbe-izligin támiyinlew jolların kórsetedi.
Texnologiyalıq tálimi protsess-ida oqıw materialınıń mazmunı menen belgilenetuǵın ayriqsha bilimlendiriwge tiyisli wazıypalar, yaǵnıy metall qırqatuǵın hám aǵashqa qayta isley alatuǵın túrli ásbaplardan paydalanıw usılların, olar menen islew degi qáwip-sizlik qaǵıydaların úyretiw wazıypaları da sheshiledi.
Texnologiya tálimi protsessi oqıwshılarda miynetke muhabbat, fizikalıq miynet adamlarına húrmet hám shaxstıń bas-qa etikalıq sapaları qáliplesiwine múmkinshilik beriwi kerek. Sonı aytıp ótiw ketek, bul sapalardı awızsha túsindiriw menen emes, bálki oqıwshılardı ónimli miynetke qatnastırıw jolı menen qáliplestiriw kerek. Ustaxanalarda ótkuzilip atırǵan shınıǵıwlarda oqıwshılarda keńislikdegi oyda sawlelendiriwdiń, texnikalıq oylawdıń rawajlanıwına, hár túrlı texnikalıq obektler hám protsesslar arasındaǵı sebep, nátiyje baylanısıwlardı anıqlaw ilmiy tájriybelerin rawajlandırıw ushın qolaylıjaǵdaylar jaratılıwı múmkin. Texnologiyalıq táliminiń bilimlendiriwge tiyisli hám tárbiyalıq áhmiyeti, ádetde, ulıwma programmaǵa muwapıq, sonıń menen birge, onıń hár bir temasina, oqıw materialınıń hár bir tiykarǵı máselesine muwapıq ashıp beriledi.
2. Oqıw materialı mazmunın tiykarlaw Pedagogika stul -den ekenin aytıw kerek, oqıw predmetiniń mazmunın islep shıǵıw ushın, birinshiden, tiyisli pán yamasa texnikanıń tarmaǵındaǵı ámeldegi maǵlıwmatlardan oqıw materialın tańlap alıw, ekinshiden, bul materialdı oqıwshılardıń jas qásiyetlerin, olardıń basqa predmetlerge tiyisli bilimlerin hám basqa ayrım faktorların esapqa alǵan halda málim tártipte sistemaǵa salıw zárúr.
Iskerliginiń qálegen salasında insaniyat tárepinen toplanǵan bilimler kólemi oǵada úlken. Bul atap aytqanda, usta -bólmelerde ótkeriletuǵın shınıǵıwlardıń tiykarǵı bólimlerdiń birin quraytuǵın materiallarǵa qayta islewge da tiyisli bolıp tabıladı. Mısalı,- materiallarǵa qırqıw menen qayta islew máseleleriniń ózi qırqıw teoriyasında, má-shinasazlıq texnologiyasında, kesetuǵın ásbaplardı esaplaw hám de konstruktsiyalaw hám taǵı basqalarda da ańlatpalanadı.
Sonday etip, úlken kólem degi bilim hám ilmiy tájriybelerdaya ulıwma tálim talaplarına eń joqarı dárejede juwap beretuǵın hám oqıwshılarda uyreniletuǵın islep shıǵarıw pro-tsesslariniń teoriyalıq tiykarları hám ámelde qollanıwı haqqında tuwrı oyda sawlelendiriw payda eta alatuǵınların ajıratıp alıwǵa tuwrı keledi. Sonıda aytıp ótiw kerek, qanday oqıw materialı eń úlken tárbiyalıq hám bilimlendiriwge tiyisli áhmiyetke iye ekenligin sheshiw ushın onı tańlaw kriteryalarına itibar beriw zárúr. Bunday qaǵiydanı(kriteriy) larni islep shıǵıw da metodikadıń waziypalarina kiredi.
Sonı da názerde tutıw kerek, oqıw programmasınıń mazmunı ózgermeyqalmaydı. Mısalı, materiallarǵa islew beriw usıllarınıń házirgi kúnde de rawajlanıp atırǵanı hám rawajlanıp atırǵanı programmalar mazmunına tiyisli ózgerisler kirgiziwdi talap etedi-
Oqıw materialların sistemaǵa salıw bólek problema- bolıp tabıladı. Gáp sonda, pán hám oqıw protsessidegi «ápwayı» hám «quramalı» túsinikleri birdey emes. Mısalı, pán tarmaǵı bolǵan mashinasazlıqta detal' — ápiwayı úyreniw ob'ekti, mashina bolsa detalga salıstırǵanda quramalı esaplanadı. Bir qarawda bul hal oqıw protsessi sharayatlarında da orınlı sıyaqlı kórinisi múmkin.
Sonday etip, oqıw materialın sistemaǵa salıwda pánniń dúzilisi sistemasın tuwrıdan-tuwrı kóshirip almaslıq, bálki tálim-tárbiya wazıypaların názerde tutıw kerek.
3- Tálim protsessin shólkemlestiriw. Oqıw protsessi óz-ara bekkem baylanısqan oqıtıw (oqıtıwshı iskerligi) hám tálim alıw (oqıwshılar iskerligi) den ibarat esaplanadi.
Oqıw protsessini shólkemlestiriwdiń princip hám usılların islep shıǵıwda texnologiyalıq tálimi metodikası basqa oqıw pred-metlarini oqıtıw tájiriybesinen, sonıń menen birge, didaktik izetrlewlerdiń maǵlıwmatlarınan paydalanadı. Usınıń menen birge kóp máselelerdi texnologiyalıq tálimi metodikasınıń ózi ǵárezsiz sheshiwine tuwrı keledi. Keybir mısallardı keltiremiz.
Oqıwshılar miynetiniń nátiyjelerin bahalawda basqa predmetler ushın zárúrli bolmaǵan : miynet qawipsizligi qaǵiydalarına ámel etiw, jumıs penen jumıs ornın shólkemlestiriw, miynet usılların tuwrı orınlaw sıyaqlı qatar faktorlarni esapqa alıwǵa tuwrı keledi.Metodikadıń wazıypalarınan biri oqıwshılar miynetin ob'ektiv bahalaw imkaniyatın beretuǵın kriteriylarni islep shıǵıw bolıp tabıladı.
Mektep praktikasında oqıwshılar jumısın shólkemlestiriwdiń ush tiykarǵı : frontal, zveno hám individual formaları óziniń unamlılıǵın kórsetdi. Metodikanı islep shıǵıwda buyımdıń quramalılıǵı, oqıwshılardıń tayınlıǵı, tálim hám tárbiya wazıypalarınan kelip shıǵıp shınıǵıwlardı shólkemlestiriwdiń qaysı formasınan paydalanıw maqsetke muwapıqlıgın sheshiw kerek.
Sonıda aytıw kerek, eger miynet tapsırıw social paydalı qımbatqa iye bolmasa, oqıwshılardıń onı orınlawǵa qızıǵıwshılıǵı tómenleydi. Hám, kerisinshe, eger oqıwshılar ónimli miynet menen shuǵıllansa, ámelde qollanılatuǵın ob'ektlerdi tayarlap atırǵan bolsalar, olardıń miynetke qızıǵıwshılıqı artadı. Sol kózqarastan, ayırım jumıs penenusılların qayta islewge tiyisli oqıw shınıǵıwlarınan waz keshiw maqsetke muwapıq ko'rinedi. Biraq, sonıda aytıw kerek, eger oqıwshılar bır jola buyımdı tayyorlawǵa kirisse, ol halda olar zagotovkaga zárúr forma hám ólshemlerdi beriwge oǵada qızıqıp ketedi, nátiyjede kóbinese ayırım jumıs penenusıllarına itibar bermey qóyadılar hám hátte, olardı nadurıs atqaradı. Bul tárepten shınıǵıwlar zárúr. Usınıń sebepinen metodikanı islep shıǵıwda qashan hám qan-day kólem degi tayarlıq shınıǵıwların orınlaw kerekligi-ni anıqlaw kerek.
Keltirilgen mısallar oqıw protsessini shólkemlestiriw boyınsha texnologiyalıq tálimi metodikası aldında juwapkerli wazıypa -lar turǵanın kórsetip atır .
4. Klasstan hám mektepden tısqarı jumıslar mazmunı hám metodikasıin tiykarlaw. Texnologiya hám texnika boyınsha mektepden hám klasstan tısqarı jumıslar keń tarqalǵan. Derlik hár bir mekteplerde aǵash hám metallǵa qayta islew hám de robototexnika dógerekleri shólkemlestirilgen. Sonday dógerekler pioner sarayları, jas texniklar stanciyaları hám basqa balalar mákemelerinde de islep turıptı. Dógetek jumısları praktikasında shınıǵıwlardı shólkemlestiriwdiń hár túrlı formaları islep shıǵılǵan. Bul tájiriybeni ulıwmalastırıw hám dógereklerde shınıǵıwlardı shólkemlestiriwdiń eń qolay, unamlı usılların ajıratıw, aldıńǵı tájiriybeni jayıw, onı hámme miynet oqıtıwshılarınıń múlkine aylandırıw metodikanıń wazıypaları bolıp tabıladı.
Joqarıda kórsetilgen hámme wazıypalardı sheshiwde texnologiyalıq tálimi metodikası tómendegi tiykarǵı ilimiy izertlew metodlarına tiykarlanadı.
Kúzetiw- Baqlaw ilimiy biliw metodı retinde usınıń menen xarakterliki, baqlaw protsessida izertlewshi oqıw protsessiniń barıwına qospay, tek ne júz bóle-jatqanın belgilengenler etip baradı - Izertlewshi aldınan baqlawdıń maqseti, wazıypası hám metodikasın belgilep aladı.. Sonnan keyin ǵana tikkeley kúzetiwlerge kirisedi. Kúzetiwler nátiyjesinde úyrenilip atırǵan ob'ekt (usıl ) ni xarakterler, bahalaw imkaniyatın beretuǵın faktlar toplandı. Máselen, shınıǵıwlar protsessida oqıwshılar oqıtıwshıdan máslahatler sorap baqlaw maqsetinde baqlaw múmkin. Eger oqıwshılar tez-tez soraw bersa, bunıń ústine sorawlar tákirarlansa, ol halda oqıtıwshına frontal ámeldegi instruktaj beriwdi usınıs qılıw múmkin.
Áne sol formalardan hár birewiniń óz abzallıǵı hám kemshilikleri boladı. Tájiriybe sabaqları pútkil klass penen (gruppa ) menen islewge tiyisli qanday da usınıs tekserilip atırǵan ásirese nátiyjeli ótedi. Bunı mısal menen túsintiremiz. Besinshi klass penenoqıwshıların detal' tayarlawdıń texnologiyalıq protsessi menen qaysı tártipte tanıstırıw maqsetke muwapıqliǵini: kirisiw instruktajida pútkil texnologiyalıq protsessni túsindiriw yamasa bir operatsiya menen sheklenip, hár bir túrdegi operatsiyanı aldınǵı operatsiya atqarıp bólingennen keyin túsintirip barıw tuwrı -nadurıslıǵın anıqlaw zárúr, deylik- Kóbinese sol maqsette eki klass penensaylanadı. Eki klassta da shınıǵıwlardı bir oqıtıwshınıń ózi júrgizedi, bunda ol mazmunı birdey materialdı bayanlaydı. Nátiyjede eki klass penen oqıwshıları birdey sharayatta boladı. Bir klassta oqıwshılar texnologiyalıq protsess menen kirisiw instruktaji waqtında tanıwadılar, keyin zárúr bolsa, individual túrde oqıtıwshınan túsintirip beriwdi soraydı. Basqa klassta bolsa oqıtıwshı birinshi operatsiya haqqında sóylep beredi, sonnan keyin (birinshi operatsiyanı kópshilik oqıwshılar atqarganlaridan keyin) ekinshi hám taǵı basqa operatsiyalar haqqında sóylep barıladı. Shınıǵıw aqırında eki klass penen oqıwshıları atqarǵan islerdiń kólemi hám sapasına qaray salıstırıwlanıp atırǵan usıllardıń natiyjeliligi haqqında húkim shıǵarıw múmkin.
Ob'ektiv maǵlıwmatlar toplaw ushın eksperimentlar waqtında hár túrlı pribor hám apparatlar keń qollanıladı.
3) Aldıńǵı pedagogikalıq tájiriybeni úyreniw hám qáliplestiriw.Aldıńǵı pedagogikalıq tájiriybe metodikanıń pedagogika páni tarmaǵı retinde rawajlanıwınıń zárúrli deregi bolıp xızmet etedi. Aldıńǵı oqıtıwshılardıń jumıs penen tájribesin úyreniw, onı ilimiy analiz qılıw oqıw protsessin nátiyjeli shólkemlestiriwge tiyisli usınıslardı islep shıǵıw imkaniyatın beredi.
Aldıńǵı tájiriybeni baqlaw, oqıtıwshılar menen sáwbetlesiw kinoǵa alıw, oqıwshılardıń jumısları menen tanısıw hám basqa jollar menen úyreniw múmkin.
Aldıńǵı tájiriybeni úyreniw hám tarqatıwda Pedagogikalıq oqıwlar zárúrli rol' oynaydı.
4) Teoriyalıq izertlewler. Metodikanı islep shıǵıwde baqlaw metodları yamasa eksperiment jolı menen izertlew qılıp bolmaytuǵın máselelerdi sheshiwge de tuwrı keledi.

Mısalı, oqıw materialınıń mazmunın tiykarlaw praktikada tóplanǵan bilim hám ilmiy tájriybelerdiń tiyisli kompleksin úyreniwden baslanadı. Bul halda izertlew analiz metodı menen ótkeriledi, yaǵnıy bilim hám ilmiy tájriybelerdiń pútkil kom-pleksi bólek elementlerge ajratıladı. Sonnan keyinda elementler ishinen oqıw programması mazmunına kiretuǵınlar tańlap alınadı, yaǵnıy analizga teris protsess penen— sintez júz boladı - Analiz hám sintez teoriyalıq izertlew me-todlari bolıp tabıladı.

Kórinip turıptı, olda, metodika ǵárezsiz izertlewler menen shuǵıllanadı. Biraq bul gáp hesh metodika basqa pánlerdegi izertlewlerdiń maǵlıwmatlarınan paydalanmaydı, degen mánisti bildirmeydi. Kerisinshe, metodika qatar pánler menen bekkem baylanıslı, ol óz juwmaqlarında sol pánlerge tayanadı.
Metodika qaysı pánnen mektep predmeti mazmunın ala -jatqan bolsa, sol pán menen turaqlı baylanısda bolıwı kerek. Bular ustaxonalarda shınıǵıwlar ótkeriw metodikası ushın texnikalıq pánniń metallarga, aǵashqa, plastmassaga ishlov be-rish, elektromontaj jumısları haqqındaǵı bólimleri bolıp tabıladı.
Oqıw protsessini shólkemlestiriwde metodika pedagogika, jas anatomiyası hám fiziologiyasi, gigiena hám pediatriya ma'lu-motlariga tayanadi. Bul pánlerdiń maǵlıwmatlarınan paydalanıp jumıs penen rejimi, shınıǵıwlardıń xarakteri máseleleri sheshiledi, ásbaplar hám de úskenelerge tiyisli normativlikler jumıs islep shıǵıladı hám taǵı basqa .