Personalni boshqarish” kafedrasi Professional ta’lim tizimi kadrlarining malakasini oshirish kursi

2.2. Kasbiy moslashtiruv ishlarni amalga oshirishda psixologik xizmat hodimining ro’li.
Professional ta’lim muassasalarida o’quvchilarni kasbiy moslashtirish ishlarida psixologlar yettita metodikani o’z ichiga oladigan “Ijtimoiy kasbiy moslashuvchanlik” metodikasidan foydalanish samarali hisoblanadi. Usgbu metodika yordamida o’quvchilarning oilada, kasb-hunar maktabida, tengdoshlari orasida, suidsidga moyilligi, ommaviy axborot vositalarida o’zini qanday tutishi, ijtimoiy fikrlashi va o’z-o’ziga baho berishi to’g’risida aniq ma’lumotga ega bo’lish mumkin. Yani o’quvchini maktabda, oilada tengdoshlari orasidagi umumiy psixologik holati haqida ma’lumotga ega bo’lishi mumkin. Ushbu metodikadagi savollar juda puxta tuzilgan bo’lib, metodikadan aniq samarali natija olishimiz mumkin. Har bir metodikadagi ballar yig’indisi 20 balldan oshmasligi kerak, 20 balldan yuqorisi salbiy natija hisoblanadi. Metodikada 20 balldan yuqori ball olgan o’quvchilar alohida ajratib olinib, ular bilan individual psixologik korreksion ishlar olib boriladi. Ushbu metodika kasb-hunar maktabining 1-bosqich o’quvchilaridan sentyabr oyidan boshlab xar oyda bir martadan olish samarali hisoblanadi. Chunki o’quvchilar umumta’lim maktabidan kasb-hunar maktabiga kelib moslashishda ayrim to’siqlarga duch kelishi mumkin. Metodika yordamida biz o’quvchilarda moslashish jarayonida yuz beradigan anashundan to’siqlarni aniqlab ularni bartaraf etish imkoniyatiga ega bo’lamiz.
Psixologik xizmatning maqsadi o'quvchilarning ma'naviy va aqliy rivojlanishi, barkamol shaxs sifatida shakillanishi, faol ijtimoiy moslashuvi va ularning yosh davrlari bo'yicha rivojlanishida salomatligini muxofaza qilish, uzluksiz ta'lim jarayonida o'zligini anglashi, individual psixologik xususiyatlari, shaxsiy imkoniyatlari va qobiliyatlarini namoyon etishlari uchun psixologik va pedagogik shart sharoitlar yaratishdan iborat.
Kasb-hunarga yo'naltirishda o'quvchilarga turli kasblar, ixtisosliklar, mansab lavozimlari, tanlangan kasbni, ixtisoslikni egallash mumkin bo'lgan ta'lim muassasalari hamda kasbning insonga, uning jismoniy, psixologik va shaxsiy sifatlariga salomatligiga qo'yiladigan talablari haqida ma'lumot berish.
O'quvchilarning bilish (o'quv predmetlariga, fanga) va kasbiy (kasblarga, mutaxasissisliklarga qiziqishlarni, kasb tanlash motivlari va kasbiy rejalarni aniqlash hamda baholash.
O’quvchilarga ularning individual xususiyatlari va mehnat bozori talablarini, ta'lim olish hamda kelgusida ishga joylashish imkoniyatlarini hisobga olgan holda kasb va ta'lim muassasa tanlashga ko'maklashish.
O'quvchilarda mehnat ko'nikmalarini, kasblarga qiziqish, mexnatsevarlik, ishchanlik va masuliyatni shakllantirish hamda shakillantirish.
Kasbiy qiziqishni shakillantirish jarayonida ularning etiborliligini ifodalaydigan materiallarni tavsiflaydigan holatlar kuzatiladi shuningdek kasbiga qiziqishni shakillantirishni taminlaydigan intelektual komponentning tarkibiy qismlarini aniqlashda quyidagilarga alohida etibor berish lozim.
Analiz va sintez
Diqqat va kuzatuvchanlik ajratish
Ajratish va umumlashtirish
Klassifikatsiyalash va isbotlash
Kasb tanlashda o'quvchilarga yordam berish maqsadida mutaxassislar (psixologlar,pedagoglar) ning maslahatlari tavsiyalari asosiy omillardan biri bo'lib xizmat qiladi. Kasb bo'yicha maslahat berishning bir necha xillari mavjud bo'lib ular bir-biridan farq qiladi.
Ma'lumot-axbotot beruvchi maslahatlar
Diagnostik kasb maslahati berish
Tibbiy kasb maslahati
Tuzatish kirituvchi kasb maslahati
Kasb to'g'risida maslahat uch bosqichga bo'linadi

1. 
   Kasbga tayyorlash
   
2. 
   Yakunlovchi
   
3. 
   Kasbga ko'nikma hosil qilish
   

O'quvchilarni kasb-hunarga yo'naltirishga oid metodikaning mohiyati, shuningdek, tajriba-sinov ishlarining yakuni va natijalari ilmiy asoslangan. O'quvchilarni kasb-hunarga yo'naltirish borasida tashkil etilgan tajriba sinov ishlari jarayonida yoshlarni kasbga yo'naltirish jarayonining samarali ketishini taminlovchi shakil metod va vositalar aniqlandi. Ular quyidagilardan iborat:
- Suhbat
- Anketa
- Test
- So'rovnomalar tashkil qilish
- Uchrashuv va davra suhbati
- Ekskursiya
- Ko'rgazma
- Tanlov
- Maruza va boshqalar.
Xulosa qilib aytganda ta'lim muassasalarida o'quvchilarni kasb-hunarga yo'naltirish va kasbiy moslashtirish ishlarida psixologning roli muhim axamiyat kasb etadi.
XULOSA

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Psixologlarning vazifalari asosan 5 ta yo'nalish bilan belgilanadi. Psixologik xizmat ko'rsatish faoliyatini insonning shaxsiy va intellektual (aqliy) jixatdan rivojlanishini diagnostika qilishga, ta'lim va tarbiyadagi psixologik nuqsonlarni aniqlashga, eng muhim mavjud kamchilik va buzilishlarning oldini olish (psixoprofiaktika)ga yo'naltirilgan bo'lishi lozim. Ta’lim muassasasida sog’lom psixologik muhitni yaratishda psixolog tomonidan psixologik ishlarni samarali amalga oshirish kerak. Psixologik izmatning amaliy nuqtai nazarini ta’lim muassasasi psixologlari amalga oshiradilar, ularning vazifasi – u yoki bu aniq vazifani hal qilish uchun ota-onalar, o’qituvchilar, guruh jamoasi, bolalar bilan ish olib borishdan iborat bo’ladi. Guruhlarda sog’lom ruhiy muhit, undagi munosabatlar, yaxshi kayfiyatning ustunligi, ta’lim tarbiya ishlarining unumdorligi bilan xarakterlanadi. Agar ta’lim muassasasida muhit ijobiy bo’lsa, uning ta’siri ichki xotirjamlikda aks etadi. Shuning uchun sog’lom psixologik muhitni tashkil etayotganda guruh a’zolari o’rtasidagi munosabatlarni va shu guruhda shakllangan qadriyatlarni tartiblashtirishga e’tibor qaratish lozim.