Perspektivada soyalar yasash

Perspektivada soyalar yasash
Buyum tuzilishi, hajmli to’g’risidagi ma’lumotlarning aniq bo’lishi uning qanday darajada yoritilganligiga bog’liq bo’ladi. Agar faqat yorug’liq bo’lib soya bo’lmasa yoki faqat zulmat (qorong’ilik) bo’lib yorug’lik bo’lmasa, oddiy ko’z orqali hech bir narsani ko’ra olish va tasovvur qilish mumkin bo’lmaydi.
10 – rasmda ko’p qavatli binoning o’z va tushuvchi soyalari perspektivasini bajarish ko’rsatilgan. Bu yerda quyosh mavhum fazoda chap orqa tomonida joylashgan. Vertikal to’g’ri chiziqlarning tushuvchi soyasi o’ng tomonga, gorizontal to’g’ri chiziqlarining tushuvchi soyasi esa, mos ravishda F₁ va F₂ larga yo’nalgan bo’ladi.
Perspektivaga tushgan soyasini qurish uchun uchinchi 3 – rasmga qaraymiz.

10-rasm.

10 – rasmda kubning tushgan soyasini qurish uchun quyosh nuri S ni narsalar tekisligi H ga nisbatan chap tomonida 45⁰ burchak ostida olamiz. Dastavval yoritilgan va yoritilmagan tomonlarini aniqlaymiz. Bizning misolimizda quyosh nuri kubning chap tomonidan yoritilayapti, demak, kubning o’ng tomoni va orqa tomoni yoritilmaydi, chap tomoni va old tomoni yoritiladi. P, 3 yon tomoni 2, 3 tomoni o’z soyasida bo’ladi. Tushgan soya P dan 45⁰ burchak ostida nur chizig’ini yo’naltirib P_K dan esa, gorizontal chiziq o’tkazamiz. Natijada, P dan tushgan P_C soyasini aniqlaymiz. Xuddi shunday tartibda 3 nuqtadan 45⁰ burchak ostida nur chizig’ini yo’naltirib 3 ning yerdagi o’rnidan gorizontal chiziq o’tkazilib 3_C soyasini quramiz. P_C, 3_C larni F₂ fokusga tutashtirilib P, 3 to’g’ri chiziqning soyasi quriladi. Kubning orqa qirrasi 2 dan ham 45⁰ burchak ostida nur chizig’ini yo’altirib 2 ning yerdagi o’rnidan gorizontal chiziq o’tkazib 2_C soyasini quramiz, 2_C va 3_C nuqtalarini F₁ fokusga tutashtirib 2, 3 to’g’ri chiziqning soyasi quriladi. Aniqlangan P_K, P_C, 3_C va 2_C larni tutashtirib kubdan tushgan to’liq soya quramiz. Tushgan soyasi to’qroq qilib, o’z soyasi esa xiraroq qilib bo’yaladi. Grafik ishni bajarish uchun 4 – rasmdan variant bo’yicha chizma olinib, 5 – rasmda ko’rsatilgan namuna bo’yicha binoning perspektivasi va soyasi A3 formatli chizma qog’ozida bajariladi.

Grafik ish uchun tegishli bo’lgan sxematik ko’rinishdagi bino chizmasi proyeksiyalari M 2:1 masshtabda chizma qog’ozining chap tomonidagi yuqoriroq joyda chiziladi. Chizmaning o’ng burchagidagi (P) nuqtasi orqali (K) kartina tekisligi tik holatda olinadi. Kartina tekisligi bino burchagi (P) ga tekkan holda bo’ladi. P nuqta bino perspektivasini qurish uchun bosh nuqta bo’ladi. Kuzatish nuqtasi (S) dan kartina tekisliliga perpekdikulyar o’tkaziladi. O’tkazilgan perpendikulyar kartina tekisligidagi bosh nuqta (P) ga tutashadi. (K)kartina tekisligi (H) narsalar tekisligiga K┴H perpendikulyar holatida bo’ladi. Kuzatish nuqta (S) sidan (K) kartina tekisligigacha bo’lgan masofa bino rejasining diogonali yoki fasadining diogonali o’lchamidan kam bo’lmasligi shart. Kuzatish nuqtasi (S) ning balandligi bino balandligiga bog’liq bo’ladi. Bir qavatli binolar uchun kuzatish nuqtasining balandligi h=1,5 m atrofida olinishi mumkin, chunki, bino fasadidagi xarakterli elementlarining perspektivasini bajarish osonlashadi. h – gorizont (ufq) chizig’i kuzatish nuqtasi balandligicha bo’ladi. Kartina tekisligida (F₁) chap fokus va (F_2­) o’ng fokuslar ham (S) kuzatish nuqtasi orqali aniqlanadi.
Binoning poydevor va tom burchaklari (P′, 1′, 2′) nuqtalari, devor burchaklari (a′, 3′, 4′) nuqtalari, tokchalarining burchaklari (5′, 6′, 7′, 8′, 9′, 10′) nuqtalari kuzatish nuqtasi (S) orqali (K) kartina tekisligiga proyeksiyalanib, barcha nuqtalari bo’yicha bino perspektivasi yasaladi. Bosh nuqta (P) ga tegishli bo’lgan balandligining haqiqiy o’lchami bo’yicha perspektivasi quriladi. Qolgan nuqtalarning perspektivasi (P) bosh nuqta orqali (F₁ va F₂) fokuslariga yo’naltirilgan chiziqlar orqali yasaladi va binoning o’z soyasi va tushgan soyalari yasaladi (12 – rasm).