Plastentaning oldinda kelishi

Gipovolemik shok belgilari

Erta gipovolemik shok	Kechki gipovolemik shok
Uyqusizlik, xavotirlik, bezovtalik	Hushi og`gan yoki yo’q
Kuchsiz va tez - tez puls (bir daqiqada 110 yoki ko’p)	Juda tez va kuchsiz puls
Bir muncha tezlashgan nafas (nafas olishlar 30 marta bir daqiqada yoki ko’p)	Favqulodda tez va yuzaki nafas
Rangparlik	Teri qoplamlarining rangpar va sovuqligi
Nisbatan past qon bosimi (sistolik 90 mm sim. ust.dan past)	Juda past qon bosimi (sistolik 60 mm sim. ust.dan past)
Siydik ajralishi kamaygan, lekin soatiga >30 sm3	Siydik ajralishi <30 mm soatiga

Erta chilla davrida gipotonik qon ketishi tufayli kelib chiquvchi shokda qisqa vaqtli kompensastiyadan so’ng nafas etishmovchiligi, TTIQI sindromi bilan bog`liq bo’lgan profuz qon ketish, gemodinamikaning turg`un o’zgarishlari bilan xarakterlanadigan kaytmas holat yuzaga keladi.

Normal joylashgan yo’ldosh vaqtidan ilgari ko’chganda xarakterli bo’lgan TTIKIS ning surunkali shakli, gipovolemiya va surunkali tomirlar qisqarishi hisobiga rivojlanadi. Bu xil patologiyada gemorragik shok anuriya, miya shishi, nafas olishning o’zgarishi bilan kechib, fibrinoliz kamayishi fonida rivojlanadi.
Bachadon yorilishi tufayli kelib chiquvchi shok gipovolemiya, tashqi nafas etishmovchiligi kabi klinik belgilar bilan namoyon bo’ladi. Ko’p miqdorda qon ketishi tufayli TTIQI sindromi yuzaga keladi.
Gemorragik shok diagnozi ayniqsa kuchli qon ketganda hech qanday qiyinchilik tug`dirmaydi. Shok kompensator bosqichining erta diagnostikasida davolash juda yaxshi natija beradi. Shok og`irligini yo’qotilgan qon miqdori yoki AQB ko’rsatkichlariga qarab baholash etarli emas. Gemodinamika adekvatligi quyidagi belgi va ko’rsatkichlar yordamida aniqlanadi:

1. 
   Teri qoplamlari ranggi va harorati xususiyatiga
   
2. 
   Pulsni baholash
   
3. 
   AQBni o’lchash
   
4. 
   «Shok indeksi»ni baholash
   
5. 
   Soatbay diurezni aniqlash
   
6. 
   Markaziy venoz bosimni o’lchash
   
7. 
   Gematokrit ko’rsatkichlarini belgilash
   
8. 
   Qonning kislota-ishqor muvozanatining xususiyati
   

Teri ranggi va haroratiga qarab periferik qon aylanishi haqida fikr yuritish mumkin. AQB ko’rsatkichlari past bo’lsa-da terining pushti rangda va iliq bo’lishi, tirnoqning pushti ranggi periferik qon aylanishi kompensastiya holatida ekanligidan dalolat beradi. AQB ning normal yoki bir muncha pasaygan ko’rsatkichlari bo’lsa-da teri haroratining sovuqligi va rangparligi qon aylanishining markaziylashuvi va periferik qon aylanishining o’zgarishi haqida ma’lumot beradi.
Teri qoplamining marmarsimonligi va akrostianoz qaytmas holatga yaqinlashuvchi tomir parezi periferik qon aylanishining chuqur o’zgarishidan dalolat beradi.
Puls chastotasi bemor holatining oddiy va boshqa belgilar bilan taqqoslaganda muhim ko’rsatkichi hisoblanadi. Masalan, taxikardiya gipovolemiya va o’tkir yurak etishmovchiligini ko’rsatadi. Bu holatning differenstiastiya qilishda markaziy venoz bosimini o’lchash zarur. AQBga ham shu nuqtai nazardan qaraladi. Gemorragik shokda gipovolemiya darajasini ko’rsatuvchi asosiy ko’rsatkich «shok indeksi» hisoblanadi. Bir daqiqadagi puls chastotasining sistolik AQBga nisbati «shok indeksini» anglatadi. Sog`lom odamda bu ko’rsatkich 0,5 ga teng, aylanuvchi qon hajmi 20-30 % pasayganda 1ga, 30-35 % pasayganda «shok indeksi» 1,5 ga teng bo’ladi.
Soatbay diurez a’zolarda qon aylanishini xarakterlovchi muhim ko’rsatkich hisoblanadi. Diurezning 30 ml ga kamayishi, periferik qon aylanishining etishmasligidan, 15 ml dan kamayishi dekompensastiyalashgan qaytmas shok yaqinlashuvidan dalolat beradi.
Bemor ahvolini kompleks baholashda markaziy venoz bosimi ahamiyatli ko’rsatkich hisoblanadi. Uning ko’rsatkichi davolashning asosiy yo’nalishini belgilab beradi, ko’rsatkich pasayishi (50 mm suv.ust.) gipovolemiya holatini anglatadi, ortishi esa (150 mm suv.ust.) yurak faoliyati dekompensastiyasidan dalolat beradi.
Yuqoridagi ko’rsatkichlar bilan bir qatorda gematokrit ko’rsatkichi ham organizmning qon bilan ta’minlanishi adekvat yoki adekvatmasligini ko’rsatuvchi test hisoblanadi. Gematokrit 30 % dan past bo’lganda xavf soluvchi belgi, 25 % dan kamayishi qon yo’qotishning og`ir darajasini ko’rsatadi. Shokning III bosqichida gematokrit ko’tarilishi uning kechishi qaytmas ekanligini ko’rsatadi (22.5.-jadval).
Gemorragik shok asoratlari quyidagi buzilishlar bilan ifodalanadi:
mikrostirkulyastiya buzilishi, modda almashuvi buzilishi, qonning ivish xususiyati buzilishi, o’tkir buyrak etishmovchiligi, o’tkir jigar etishmovchiligi, nafas etishmasligi, miyada qon aylanishining buzilishi, yurak etishmasligi, «shokli bachadon».