Qaraqalpaqstan Respublikasi

Amiwdarya rayonı Qaraqalpaqstan Respublikasındag'ı rayon. Arqada, Ellikqala, Batısdan No'kis rayonı ha'm qubla shıg'ısdan Xorezm walayatının' Gu'rlen rayonı, qubla ha'mde batısda Tu'rkmenistannın' Gubadag‘ rayonı menen shegaralas. Mayd. 1,02 mın' km2. Xalqı sanı - 126,1 mın' (1999). Rayonda 10 awıl Puqaralar jiyini bar. (Babur, Do‘rman, Quyıko‘pir, Nazarxan, Qıtay, Shayko‘l, O‘rta-qala, Qan'lı, Qılıshbay, Qıpshaq), Rayon orayı — Mang'ıt qalası.
Geografiyası. A'miwda'rya r-nı. relyefi, tiykarınan, tekis-likden ibarat. A'miwda'ryanın' shep jag'ası boylap Jumırtaw tizbegi jaylasqan. Klimatı keskin kontinental. Yanv.dın' ortasha t-rası — 16, — 2G, iyuldi-ki 27 — 32°. Jılına ortasha 100 – 110 mm jawın jawadı. A'miwda'rya r-nda Qıpshaqarna, Mang‘itarna, Qilishniyozboyarna kanalları, Qarako‘ljap, Bag‘jap, Seitjap, Aqaltın, Alielijap, Eshjanjap, Shorjap, Halimbegjap, Qumjap, Chadlı-jap, Qızıljap, Ku-lotyop, Chorshijap, Qirqarqanyop, Quyi Tuvligayop, Jumurjap, To-shjap, Alimboyyop, Bo‘zsuv japları bar. Bul kanal ha'm japlar ba'rshe xo‘jalıq jerlerin suw menen ta’miynleydi. Jerlerdi shorlanıw ha'm batqaqlanıwdan saqlaw maqsetinda kollektorlar qurılg'an. Rayon aymag'ındag'ı qalsapa, Orqako‘l, Qarachatal, Chayko‘l, Tuzloq, Tojiqalko‘l, Baytuko‘l, Uzunko‘l, Sarichnugulko‘l, Aqseytbaba ha'm Atajan ko‘llerinde balıq, u'yrek ha'm b. quslar ko‘p. Ko‘llerdegi qamıs ha'm jakannan qurılıs materiali sıpatında paydalanıladı. Rayon aymag'ı, tiykarınan, saz ha'm qumlaq topraqlı bolıp, tal, terek, tut, gu'jim, qarag‘an, torang‘ıl, aqbas, jantaq, ajrıq, pechek, sora, qamıs, chırmawıq, semizot, jakan, atqulaq ha'm b. o'sedi. Qaban, shakal, sag'al, kemiriwshilerden tishqan, kala-mush, quslardan qırg'awıl, u'yrek, g‘az, g'arg‘a, zog‘cha, chumshıq, kepter, qumrı, ko‘kqarg‘a, sarı chumshıq, to‘rg‘ay ha'm b. Jasaydı.
Xalqı, tiykarınan, o‘zbekler; qaraqalpaq, qazaq, tu'rkmen, qırg‘ız, worıs, tatar, koreys, ta'jik ha'm b. millat wa'kil-leri ha'm jasaydı. 1 km² ga ortasha 132 adam tuwrı keledi. qalalılar 30,6 mın' adam, awıl xalqı 95,5 mın' adam.
Ekonomikası ko‘p tarmaqlı. Sano-at karxanalarınan Mang‘it paxta ta-zalaw, gerbish zavodları, xizmet k-di, Mang‘it jip-jiyirıw ha'm tigiwshilik ka'rxanaları, Qaraqalpaqstanda en' iri xo‘jaliklararo qurılıs basqarması ha'm 3 du'zetiw-qurılıs mekemeleri ha'm iri qurılıs k-ları bar. A. r-nda Taxiyatas GRES ha'm Mang‘ıt GES energi-yasınan paydalanadı.
Awıl xojalıg'ının' tiykarg'ı tarmaqları Paxtashılıq, Pilleshilik, bag'shılıq, Palızshılıq, Sharwashılıq, awıl Xojalıg'ında suwg'arılatug'ın jerler 39,1 mın' gektar. Eginzarlar 19,1 mın' ga sodan 21,6 mın' ga jerge paxta, 1,5 mın' jerge palız o'nimleri, 1,5 mın' jerge shalı 2,4 mın' ga jerge ma'kke egiledi. A'miwda'rya r-nda diyxan-fermer xojalıg'ı ha'm shirketler birlespesi. 296 diyxan-fermer xojalıg'ı ha'm b. bar. Rayon jeke xojalıqlarında 46,2 mın' qaramal, 4,7 mın' qoy ha'm eshki, 77,1 mın' pa'rrende bar.