Qarshi davlat universiteti republic of uzbekistan

pedagogik faoliyat maqsadining o`ziga hosligi o`qituvchidan 
quyidagilarni talab qiladi: 
•
jamiyatning ijtimoiy vazifalarini (masalan, muhandis-pedagoglar tayyorlashni) to`la 
anglab, o`z shahsiga qabul qilishi. Jamiyat maqsadlarining "O’sib", uning pedagogik nuqtai 
nazariga aylanishi; 
•
muayyan harakat va vazifalarga ijodiy yondohishi; 
•
O`quvchilar qiziqishlarini e’tiborga olish, ularni pedagogik faoliyatning belgilangan 
maksadlariga aylantirish. o`quvchilar bilan kasbga yo`naltirish ishlarini olib borishda bunga 
e’tibor berish zarur.
Endi pedagogik faoliyat ob’ektining O`ziga hosligini ko`rib chiqamiz. Bu faoliyatining 
ob’ekti insondir. Pedagog- tadqiqotchilarning fikricha, 
pedagogik ob’ektining
o`ziga hosligi 
quyidagilardan iborat: 
 1.
Inson-tabiatning jonsiz moddasi emas, balki o`zining individual sifatlari, ro’y 
berayotgan vokealarning idrok qilishi va ularga o`zicha basho beradigan, takrorlanmaydigan faol 
mavjudotdir. Psihologiyada ta’kidlanganidek, har bir shahs-takrorlanmasdir". U pedagogik 
jarayonning o`z maksadi, ishtiyoki va shahsiy hulkka ega bo`lgan ishtirokchisi hamdir. Shunday 
qilib, pedagogik faoliyatning ob’ekti bir paytning o`zida bu faoliyatning sub’ekti bo`lib 
hisoblanadi.
2.
Pedagog doimo o`zgarib, o’sib boradigan inson bilan ishlaydi. Ularga yondohishda bir 
hil qolip, shakllanib qolgan satti-sarakatlardan foydalanish mumkin emas. Bu esa pedagogdan 
doimo ijodiy izlanib turishni talab qiladi.
3.
O`quvchilarga pedagogdan tashqari atrof-muhit, ota-ona, boshqa fan o`qituvchilari, 
ommaviy ahborot vositalari, ijtimoiy hayot ham, ba’zan sezilmaydigan, ba’zan esa har 
tomonlama bir necha yo’nalishda ta’sir etadi. Shuning uchun ham pedagog mehnati bir vaqtning 
o`zida jamiki ta’sirlarga va o`quvchining o`zida paydo bo`lgan fikrlarga tŏzatishlar kiritib 
borishni nazarda tutadi. Masalan, diniy ektsremizm va boshqa okimlarga kirib ketgan 
yoshlarning adashganligini tushuntirish, ommaviy ahborot vositalari orkali berilayotgan 
ahborotlarni to’g’riri anglashga undash va sh. k. Tarbiya jarayoni o`z-o`zini tarbiyalash bilan 
uyg’unlashgan holda olib borilishi zarur.
Umuman olganda, hozirgi zamon pedagogikasi hamkorlik pedagogikasi bo`lib, u o`quv 
yurtidagi tarbiyaviy munosabatlarning insonparvarlashuvi va demokratlashuviga yŏnaltirilgan. 
Bunda o`quvchilar faolligini oshirish, ularni pedagogik jarayonning ishtirokchisiga, 
o`qituvchining esa uning mehribon ustoziga aylantirish muhimdir. Zero, O`zbekiston 
Respublikasining "Ta’lim to’g’risida"gi qonunda ta’kidlanganidek, ta’lim jarayonining 
demokrat-lashtirish va insonparvarlashtirish, mamlakatimiz ta’lim tizimini tashkil etishning 
asosiy printsiplaridan biridir.
Oliy o‘quv yurtlarida ixtisos tayyorlash tizimida «Pedagogik mahorat» kursini o‘qitish 
maksadga muvofik bo`lib koldi. «Pedagogika nazariyasi», «Maktabda tarbiyaviy ishlar 
metodikasi», «Fanlarni o‘qitish uslubiyati», «Pedagogika tarixi» va «Pedagogik amaliyot» bilan 
bir katorda «Pedagogik mahorat asoslari»ni o‘qitish ham bulgusi mutaxassislarni tayyorlashda, 
o‘qituvchining malakasini oshirishda Milliy dasturning vazifalaridan biridir. 
«Pedagogik mahorat» kursi o‘qituvchilarni ilmiy – metodik va amaliy jixatdan 
tayyorlashni maksad qilib kuyadi. Uning asosiy yunalishlari : pedagogik ijodkorlik, pedagogik 
topkirlik, pedagogik muloqot, o‘qituvchining professional sifatlari, o‘qituvchi nutqi, uning 
o‘quvchiga Har tomonlama ta’sir etish mahorati, pedagogik texnika hamda o‘qituvchining 
tarbiyachilik mahoratidan iborat. O‘qituvchi faoliyati o‘z xususiyatiga kura ijodiy yunalishga 
ega. Shunga kura ham yuqorida sanab kursatilgan yunalishlardan tashkari, o‘qituvchining 
o‘quvchilarga ta’sir etish yo`llari, usullari, lektorlik san’ati va mahorati kabi masalalarni ham o‘z 
ichiga oladi. 

---

14 
Amaliy darslarda esa o‘qituvchi nutqi va fikrlash madaniyati, o‘quvchiga pedagogik ta’sir 
etish usullari, tarbiyachining tashkilotchilik mahorati kabi masalalar urganiladi. Labaratoriya 
darslarida dikkat, xayolni mustaxkamlash uchun ayrim mashklar bajariladi. Labaratoriya va 
mustakil ish kismida pedagogik masalalar to‘ziladi va uni uni yechish yo`llari urganiladi. 
Pedagogik vaziyat xosil qilinadi va bu vaziyatdan chikib ketish imkoniyatlari izlanadi. Yuqorida 
sanab kursatilgan amaliy ishlar o‘qituvchining o‘quvchilar bilan muomala kila bilish malakasini 
tarbiyalaydi. «Pedagogik mahorat» kursining amaliy darslaridan bir kismi maktablarda, 
litseylarda, kasb – xunar kollejlarida tashkil qilinadi va olgan nazariy bilimlarini 
mustaxkamlaydi. 
Ta’lim – tarbiya jarayonining dialektik xususiyati unga ijodiy yondoshishni talab etadi. 
O‘zok yillar biz o‘zimizga o‘zimiz ega bulmagan xolda ishladik. Natijada maktablarda va oliy 
o‘quv yurtlarida belgilangan o‘quv rejalari va dasturlaridan chikishga imkoniyat yuk edi. 
O‘qituvchi yuqoridan belgilangan rejaga muvofik o‘z talanti va qobiliyatini namoyon qilishga 
kiynalar edi. O‘qituvchidagi ijodkorlik, mustakillik va topkirlik ta’kiklandi, natijada maktab 
inkirozga yuz tutdi. 
Ta’lim – tarbiyada Har bir joyning, millatning yashash tarzi va xususiyatini xisobga olish 
qonuniyati yuksak pedagogik mahorat va madaniyatni, topkirlikni talab etadi. Fan va 
texnikaning, madaniyatning, jamiyatning to‘zilishini, fan va texnikaning o‘zluksiz rivojlanishini 
xisobga olib, ta’lim va tarbiya mazmunini doimo takomillashtirib turish kerak buladi. Ta’lim va 
tarbiya mazmunini takomillashtirish esa o‘qituvchining ilmiy – metodik tayyorgarligi, ijodkorligi 
va topkirligiga bog`liq. 
Albatta, har bir fan o‘qituvchining shaxsiy mahorati yigilib, umumiy pedagogik mahoratni 
tashkil etadi.