Qisqacha ma’ruza matni

_{QISQACHA MA’RUZA} MATNI

8-Mavzu. Metrologiya xizmati, o‘lcho‘vlarga bo‘lgan ehtiyojning paydo bo‘lishi

8.1. Metrologiya tushunchasi va mazmuni.
8.2. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologiya ta’minoti.
8.3.O‘lchovlar va og’irliklar bo‘yicha xalqaro tashkilot.
8.4. Metrologiya sohasida qonunlashtiruvchi xalqaro tashkilot (MOZM).

O‘zbyokiston respublikasining bozor Iqtisodiyotiga o’tishi mamlakatimiz firmalari va korxonalari, tashkilotlari uchun faqat ichki bozorda emas balki tashqi bozorlarda ham faoliyat yuritishi uchun yangi shart-sharoitlarni belgilab berdi. Korxonalarning mustaqilligi qarorlarni qabul qilishda o‘zboshimchalikni bildirmaydi, balki butun dunyoda qabul qilingan qoidalarni bilishni va amaliy tarzda qo‘llashni bildiradi. Har qanday yo’nalishda har qanday darajada xalqaro hamkorlikni amalga oshirishda ushbu qoidalarni, ya’ni xalqaro qoidalarni milliy me’yorlar bilan uyg’unligini ta’minlash lozim.

Metrologiya - grekcha so‘zdan olingan bo’lib metr, o‘lchov yoki me’yor degan ma’noni bildiradi. Logos - o’lchamlar, o’lcham metrlari va o‘lchov vositalari to’g’risidagi fan bo’lib, ularning yagonaligini va aniqligini ta’minlaydi.
Zamonaviy metrologiya 3 qismdan iborat.
1) qonunchilik yoki huquqiy metrologiya
2) fundamental yoki ilmiy metrologiya
3) amaliy metrologiya.
Kadimgi Rossiyada o‘zunlik o‘lchovi bo’lib qadamlar soni hisoblangan. Keyinchalik bu o‘lchov birligi erlik deb nomlangan.18 asrdan boshlab Rossiyada dyuym qo’llana boshladi. Bundan keyin angliyada funt qo’llana boshladi. O‘lchovlarning metr sistemasi Fransiyada1840 yilda kiritilgan. 1988 yilda xalqaro darajada elektr birliklarini va kattaliklarini o’lcham yangi konstantalar qabul qiladi.
Fizik kattalik deb jismoniy ob’ektlarning shunday xossalari tushuniladiki, bunda ob’ektlar uchun umumiy sifat munosabatlari saqlanib qoladi. Metrologiyaning asosiy vazifalaridan biri o‘lchovlarning umumiyligini ta’minlash.
Xatolik deb o‘lchov natijalarini ya’ni haqiqiy ko’rsatkichlarini me’yoriy ko’rsatkichlardan foydalanishi tushuniladi.
Ma’lumki, 1993 yilning 28 dekabrida Prezidentimiz tomonidan ketma-ket uchta, ya’ni –“Standartlashtirish haqida”, “Metrologiya haqida” va “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish” qonunlari imzolangan edi. Bu qonunlarning xayotga tadbiq etilishi respublikamizdagi mavjud metrologiya xizmatini yangi rivojlanish bosqichiga ko‘tarilishiga asos bo’ladi. SHulardan biri, ya’ni “Metrologiya haqida” qonun ustida bir oz to’xtalib o‘tamiz. Bu qonun respublikamizda metrologiyaning rivojlanishiga va metrologik ta’miinot masalalarini hal etishning mutlaqo yangi bosqichga olib kirdi. “Metrologiya haqida” qonun 5 bo‘limdan iborat bo’lib, bu bo‘limlar 21 moddani o‘z ichiga olgan. Respublikamizda metrologiya xizmatini yo’l ga qo’yish va bunda jismoniy va yuridik shaxslarning ishtiroki va funksiyalari, bu boradagi javobgarlik bo‘yicha keng ma’lumotlar berilgan.