Qо‘lyozma huquqida

 
bilan
 
aniklanadi. Umumiy g‘ovaklik Melcher usuli bilan aniqlanadi. Ochiq g‘ovaklik 
esa Preobrajenskiy ussuli bilin aniklanadi. 
Qatlamlarning qarshiligini chamalash va uning neft-gaz bilan tо‘yinganlik 
darajasini baholash tog‘ jinsi g‘ovakligini aniqlashda ahamiyatga egadir, chunki 
tog‘ jinsining qarshiligi bilan uning neft-gaz bilan shimilganligi о‘rtasida 
bog‘likliklar bor. 

---

16 
Bulardan tashqari quduqlar tadqiq qilingan vaqtidan ularning materiallari 
о‘rganilib, quduqning maxsuldorligi orqali qatlam g‘ovakligi ham aniqlanishi 
mumkin. 
Hamma hollarda ham qatlamning g‘ovakligiga doyr ma’lumotlarni bir-
biriga solishtirish va ulardan birgalikda foydalanish joizdir. 
Hozirgi olinayotgan neftning anchagina qismi karbonat kollektorlarga 
mansubdir va shu vajdan unday jinslarning yoriqlik hususiyatlarini о‘rganish 
katta ahamiyatga molikdir. Tadqiqotlardan shu narsa aniqki, karbonat tog‘ 
jinslaridagi yorig‘lar, aksariyat, tektonik jarayon natijasi ekanligi tan olinadi. Bu 
yoriqlar yо‘nalishi va о‘zining kо‘rinishi hamda formasi jihatdan har xildir. Bu 
yoriqlar о‘zining roli jihatidan tog‘ jinslarining kollektor bо‘lishida katta 
axamiyat kasb etadi. Yoriqlar aksariyat makro va mikro yoriqlarga bо‘linadi. 
Kollektorlarning dinamik foydali hajmi deb, neft va gaz harakatlanishi 
mumkin bо‘lgan bо‘shliqlarga aytiladi. 
Kollektorlarning hajm tavsifiga shuningdek bо‘shliqlarning neft, gaz va 
suvga tо‘yinganligini ham kiritish zarur. Qatlamning gaz (gazkondensat) bilan 
tо‘yinganligi deb, gaz (gazkondensat) bilan tо‘yingan barcha bо‘shliqlarini 
umumiy hajmini tog‘ jinsidagi umumiy bо‘shliqlar hajmiga bо‘lgan nisbatiga 
aytiladi, ya’ni [24,26,30,31,49,56,80]. 
б
г
Г
V
V
S

(1.4)
Bu yerda Sr, – mos ravishda qatlamning gaz bilan tо‘yinganligi 
koeffisiyenti; 
Vr – mos ravishda gaz bilan tо‘yingan bо‘shliqlarni umumiy hajmi. 
Shunday qilib kollektorlarning hajmiy tavsifi ularning bо‘shliqlar va shu 
bо‘shliqlarning qanchalik tо‘yinganligi bilan belgilanar ekan. 
Kollektorlarning sirqish tavsifi esa qatlamning о‘tkazuvchanligi bilan 
tavsiflarnadi. 
Tog‘ jinslarining bosimlar ayirmasi (▲R) mavjud bо‘lganda о‘zidan 
suyuqlik yoki gaz о‘tkazish qobiliyatiga о‘tkazuvchanlik deyiladi. [71, 80,86]. 

---

17 
О‘tkazuvchanlik о‘z navbatida о‘tkazuvchanlik koeffisiyenti (k) bilan 
tavsiflanadi, ya’ni [14,19,26,36]. 
F
P
L
M
Q
K





(1.5) 
Bu yerda; Q – vaqt birligida sizib о‘tgan suyuqlik sarfi; M – suyuqlik 
dinamik qovushqoqligi; L – namuna uzunligi; ▲P – bosimlar ayrilmasi; F – 
namunaning kesim yuzasi. 
1.2-rasm. Tog‘ jinsi namunasining 
kattalashtirilgan kо‘rinishi. 
Tog‘ 
jinslarining 
о‘tkazuvchanligi neft, gaz va suv 
uchun har xil bо‘ladi. Shunga kо‘ra tog‘ jinslarining neft va gaz uchun 
о‘tkazuvchanligini oshirib, suv uchun esa kamaytirish usullari ishlab chiqilgan 
bо‘lib, bu usullar neft va gaz qazib chiqarishda keng qо‘llaniladi.