Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Ohakning xususiyatlari 
Ohak qurilishga bo‘lak-bo‘lak, kukun, xamir yoki so‘ndirilmagankukun holda 
keltiriladi. Bo‘larning zichligi 2300.2400 kg/m
3 
. 
Og‘ak  so‘nish  tezligiga  ko‘ra  tez  so‘nuvchi  (ko‘pi  bilan  8  minut),  o‘rtacha 
so‘nuvchi  (ko‘pi  bilan  20  minut)  va  sekin  so‘nuvchan  (kamida  25  minut)  turlarga 
bo‘linadi. 
 
Ohakning qotishi 
Oddiy ohak ximiri bilan tayyorlangan qurilish qorishmasining qotishi bir necha 
kun davom etsa, so‘nmagan ohak kukuni qorishmasi 30...60 minutda qotadi. Bundan 
tashqari, so‘ndirilmagan ohak kukuni kam suv talab etadi. 
SHuning  uchun  so‘ndirilmay  tuyilgan  ohak  qotishmasining  siqilishdagi 
mustahkamlik chegarasi, zichlik va chidamliligi so‘ngdirilgan ohaknikidan 
Ohak  (gips  kabi)  -  qadimiy  bog‘lovchi  moddalar.  Uning  bizning  eramizga 
qadar  bir  necha  ming  yillar  ilgari  qo‘llaganlar.  Havoda  qotuvchi  ohak  kalsiyli  - 
magniyli karbonat tog‘ jinslarini mo‘tadil kuydirish natijasida hosil bo‘lgan mahsulot. 
Xom ashyo sifatida: bo‘r, ohaktosh, dolomitlashgan ohaktosh, tarkibida 6% dan ortiq 
tuproq  bo‘lmagan  tog‘  jinslari  xizmat  qiladi.  Agar  6%  dan  ortiq  tuproq  bo‘lsa 
kuydirilgan mahsulot suvda qotishi xususiyatiga ega bo‘lib, suvda qotuvchi gidravlik 

---

62 
 
ohak deb ataladi. Aktiv mineral qo‘shilmalar sifatida tabiiy yoki sun’iy hosil bo‘lgan 
nordon  (kislotali)  qo‘shilmalar:  trepel,  opoka,  tuf,  pemza,  shlak,  kul  va  boshqalar 
kiritiladi. 
Havoda  qotuvchi  ohak  keyingi  kuydirilgan  mahsulot  xususiyatiga  bog‘liq 
holda so‘ndirilmagan (bo‘lakli va tuyilgan) va so‘ndirilgan gidratli (kukun ohak va 
ohakli hamiri)ga bo‘linadi. So‘ndirilmagan ohak ayrim hollarda qaynama ohak ham 
deb  yuritiladi.  U  kalsiy  oksidi  SaO,  so‘ndirilgan  ohak  Sa(ON)
2
  dan  iborat.  Ohak 
hamiri  Sa(ON)
2
  bilan  bir  qator  tarkibida  birmuncha  miqdorda  mexaniq  aralashgan 
suv ham bo‘ladi. So‘ndirilmagan bo‘lakli ohak — kuydirilgan bo‘lakli ohakni ifoda 
etadi. U asosan tarkibida ohak bo‘laklari va yongan yonilg‘i kullari aralashmalaridan 
iborat bo‘ladi. So‘ndirilmagan to‘yingan ohak - bo‘lakli ohakni tuyish bilan olingan 
kukunsimon  mahsuloti.  Gidratli  ohak  -  yuqori  dispersli  kukunsimon  mahsulot  uni 
bo‘lakli yoki maydalangan ohakni so‘ndirib, quritish yo‘li bilan olinadi. Ohak hamiri 
- tuyilgan yoki bo‘lakli ohakni so‘ndirilgan hamirsimon mahsuloti. Tarkibi Mg(OH)
2
, 
Ca(OH)
2
 – 50-55% dan ortiq mexaniq bog‘langan suv 50-45% dan iborat. So‘ndirish 
paytida ajralib chiqayotgan ohak haroratga qarab quyi termik (harorati 70
0
S past) va 
yuqori termik (harorati 70
0
S dan yuqori) bo‘ladi. So‘ndirish tezligiga qarab esa ohak 
tez  so‘nuvchan  (8  minutgacha)  sekin  so‘nuvchi  (25  minutdan  ko‘p)  o‘rtacha 
so‘nuvchi — 25 minutdan ko‘p bo‘lmaganlariga bo‘linadi. Ohakning eng muhim sifat 
belgilari: aktivlik -so‘ndirilishiga moyil bo‘lgan SaO, Mg oksidlarning foiz miqdori; 
so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori, (o‘ta kuygan, chala kuygan) so‘nish vaqti. 
Havoda qotuvchi ohak asosidagi qurilish qorishmalarining mustahkamligi past. 
Havoda  qotgan  ohakli  qorishmalar  25  sutkada  havoda  qotgandan  keyin  siqilishga 
bo‘lgan  mustahkamligi:  so‘ndirilgan  ohakniki  0,5-1  MPa,  tuyilgan  so‘ndirilmagan 
ohakniki  5MPa.  Shuning  uchun  havoda  qotuvchi  ohakning  navi  mustaxkamligiga 
qarab emas, balki uning tarkibiy xususiyati bo‘yicha aniqlanadi. 
Ohaktosh  tarkibida  gil  va  boshqa  qo‘shimchalar  qanchalik  kam  bo‘lsa, 
ohakning aktivligi shuncha yuqori, so‘nish tez boradi, hamda ohak hamiri ko‘p hosil 
bo‘ladi. Quruq moddaga hisoblanganda aktiv (SaO∙MgO) ning miqdori foiz hisobida:  

---

63 
 
I - nav                         II - nav                          III - nav 
  90                              80                                  70 
Bo‘lakli ohakda so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori % miqdorda: 
  7%                              11%                                14%