|
Mitti sayyoralar
Biz allaqachon sayyoralarning Quyoshdan joylashishini batafsil ko'rib chiqqanimiz sababli, biz bilamizki, Pluton eng uzoqda va uning orbitasi SSda eng gigantdir. Aynan u mittilarning eng muhim vakili va bu guruhdan faqat u eng ko'p o'rganilgan. Mittilar - bu sayyoralar uchun juda kichik, ammo asteroidlar uchun katta bo'lgan kosmik jismlar. Ularning tuzilishi Mars yoki Yer bilan taqqoslanishi mumkin yoki u har qanday asteroid kabi toshloq bo'lishi mumkin. Yuqorida biz ushbu guruhning eng ko'zga ko'ringan vakillarini sanab o'tdik - bular Ceres, Eris, Makemake, Haumea. Darhaqiqat, mittilar nafaqat SS ning ikkita asteroid kamarida uchraydi. Ko'pincha ular gaz gigantlarining sun'iy yo'ldoshlari deb ataladi, ular ulkanligi tufayli ularni o'ziga jalb qiladi
Yaqinda har qanday bilimdon odam Quyosh tizimida nechta sayyora borligi haqidagi savolga ikkilanmasdan javob berar edi - to'qqizta. Va u haq bo'lar edi. Agar siz haqiqatan ham astronomiya olamidagi voqealarni kuzatib bormasangiz va Discovery Channelning doimiy tomoshabini bo'lmasangiz, bugun siz berilgan savolga xuddi shunday javob berasiz. Biroq, bu safar siz xato qilasiz.
Va gap shundaki. 2006 yilda, ya'ni 26 avgust kuni Xalqaro Astronomiya Ittifoqi Kongressining 2500 ishtirokchisi shov-shuvli qaror qabul qildi va Plutonni Quyosh tizimi sayyoralari ro'yxatidan o'chirib tashladi, chunki u kashf qilinganidan 76 yil o'tgach, u talablarga javob berishni to'xtatdi. sayyoralar uchun olimlar.
Keling, birinchi navbatda sayyora nima ekanligini, shuningdek, astronomlar quyosh tizimidagi qancha sayyoralar bizni tark etganini aniqlaymiz va ularning har birini alohida ko'rib chiqamiz.
Biroz tarix
Ilgari sayyora yulduz atrofida aylanadigan, undan aks ettirilgan yorug'lik bilan porlab turadigan va asteroidlarnikidan kattaroq bo'lgan har qanday jism deb hisoblangan.
Hatto qadimgi Yunonistonda ham ular osmon bo'ylab doimiy yulduzlar fonida harakatlanadigan ettita yorqin jismni eslatib o'tishgan. Bu kosmik jismlar: Quyosh, Merkuriy, Venera, Oy, Mars, Yupiter va Saturn edi. Er bu ro'yxatga kiritilmagan, chunki qadimgi yunonlar Yerni hamma narsaning markazi deb bilishgan. Va faqat 16-asrda, Nikolay Kopernik o'zining ilmiy ish«Osmon sferalarining aylanishi haqida» sarlavhasi ostida sayyoralar tizimining markazida Yer emas, balki Quyosh bo'lishi kerak degan xulosaga keldi. Shuning uchun Quyosh va Oy ro'yxatdan o'chirildi va unga Yer qo'shildi. Va teleskoplar paydo bo'lgandan so'ng, 1781 va 1846 yillarda Uran va Neptun qo'shildi.
Oxirgi ochiq sayyora Quyosh tizimi 1930 yildan yaqingacha Pluton hisoblangan.
Va endi, Galileo Galiley tomonidan yulduzlarni kuzatish uchun dunyodagi birinchi teleskop yaratilganidan deyarli 400 yil o'tgach, astronomlar sayyoraning quyidagi ta'rifiga kelishdi.
Sayyora Bu to'rtta shartni qondirishi kerak bo'lgan samoviy jism:
tana yulduz atrofida aylanishi kerak (masalan, quyosh atrofida);
tananing sharsimon yoki unga yaqin bo'lishi uchun etarli tortishish kuchi bo'lishi kerak;
tananing orbitasi yaqinida boshqa yirik jismlar bo'lmasligi kerak;
Tananing yulduz bo'lishi shart emas.
O'z navbatida Yulduz Bu yorug'lik chiqaradigan va kuchli energiya manbai bo'lgan kosmik jismdir. Bu, birinchidan, unda sodir bo'ladigan termoyadro reaktsiyalari, ikkinchidan, tortishish siqilish jarayonlari bilan izohlanadi, buning natijasida juda katta energiya ajralib chiqadi.
Bugungi kunda quyosh tizimining sayyoralar
quyosh tizimi Bu markaziy yulduz - Quyosh va uning atrofida aylanadigan barcha tabiiy kosmik jismlardan tashkil topgan sayyora tizimi.
Shunday qilib, bugungi kunda quyosh tizimi quyidagilardan iborat sakkizta sayyoradan iborat: to'rtta ichki, er yuzidagi sayyoralar va gaz gigantlari deb ataladigan to'rtta tashqi sayyoralar.
Er sayyoralariga Yer, Merkuriy, Venera va Mars kiradi. Ularning barchasi asosan silikatlar va metallardan iborat.
Tashqi sayyoralar - Yupiter, Saturn, Uran va Neptun. Gaz gigantlari asosan vodorod va geliydan iborat.
Quyosh sistemasi sayyoralarining o'lchamlari guruhlar ichida ham, guruhlar o'rtasida ham farqlanadi. Demak, gaz gigantlari yerdagi sayyoralarga qaraganda ancha katta va massivdir.
Quyoshga eng yaqin Merkuriy, keyin iloji boricha uzoqroq: Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran va Neptun.
Quyosh tizimining sayyoralarining xususiyatlarini uning asosiy tarkibiy qismiga e'tibor bermasdan ko'rib chiqish noto'g'ri bo'ladi: quyoshning o'zi. Shuning uchun biz u bilan boshlaymiz.
Quyosh
Quyosh Quyosh tizimidagi barcha hayotni yaratgan yulduzdir. Uning atrofida sayyoralar, mitti sayyoralar va ularning yo'ldoshlari, asteroidlar, kometalar, meteoritlar va kosmik changlar aylanadi.
Quyosh taxminan 5 milliard yil oldin paydo bo'lgan, sharsimon, cho'g'lanma plazma to'pi bo'lib, massasi Yerning massasidan 300 ming marta ko'proqdir. Sirt harorati 5000 Kelvindan, yadro harorati esa 13 million K dan yuqori.
Quyosh bizning galaktikamizdagi eng katta va yorqin yulduzlardan biri bo'lib, u Somon yo'li galaktikasi deb ataladi. Quyosh Galaktika markazidan taxminan 26 ming yorug'lik yili masofasida joylashgan va taxminan 230-250 million yil ichida uning atrofida to'liq inqilob qiladi! Taqqoslash uchun, Yer Quyosh atrofida 1 yil ichida to'liq aylanishni amalga oshiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
