Raqamli texnologiyalar

Foydalanilgan adabiyotlar: 
 
1. xabardor.uz
 
2. 
mitc.uz
 
3. 
beruniy.uz
 
4. 
zernews.uz
 
5. 
yuz.uz 

---

Mavzu: Sun’iy intellekt (doklad) 
 
Reja: 
1.
Sun’iy ong.
2.
Sun'iy intellekt nima? 
3.
Sun'iy intellekt qanday tasniflanadi? 

---

Aqlli robotlar ko'p yillar davomida kino va adabiy syujetlarning dvigateli bo'lib 
kelgan.. Bu asarlarda ilmiy fantastika futuristik ssenariylar bilan oziqlandi, bu erda 
mashinalar odamlarning aql -idrokiga o'xshash yoki undan yuqori aqlga ega bo'lib, 
bu ishlarga qarab ijobiy yoki salbiy oqibatlarga olib keldi. 
Kim bizga aytmoqchi edi, shuncha yil ichida biz ilmiy fantastika bo'lishdan to'xtab, 
fanga aylanib qolamiz deb? Texnologik taraqqiyot, so'zning aniq ma'nosida aqlli 
bo'lmasa -da, odamlarga taqlid qila oladigan bilim qobiliyatiga ega bo'lgan 
mashinalar va kompyuter tizimlarining rivojlanishiga imkon bergani aql bovar 
qilmas. 
Biz muammolarni idrok etish, fikrlash, o'rganish va hal qila oladigan algoritmlar 
bilan o'ralgan holda yashaymiz. Hech kim sun'iy intellekt qanchalik uzoqqa bora 
olishini bilmaydi, lekin biz bilamizki, u hali juda erta bosqichda bo'lsa -da, (agar u 
hali olib bormagan bo'lsa) Internetning o'zi bilan teng yoki undan muhimroq 
inqilobga olib keladi. 
Va bugungi maqolada biz sun'iy intellekt haqidagi barcha shubhalarni ochib 
beramiz. Sun'iy intellekt nima? Mashina aqlli bo'lishi mumkinmi? Bu xavfli? 
Qanday turlari bor? Bir -biridan nimasi bilan farq qiladi? Robotlar va aql -
zakovatning hayajonli dunyosiga sho'ng'ishga tayyor bo'ling. 
Biz o'qishni tavsiya qilamiz: "Inson o'lmas bo'lishi mumkin bo'lgan kun keladimi?" 
Sun'iy intellekt nima? 
"Sun'iy intellekt" tushunchasini aniqlash qiyin, garchi uni mashinalar yordamida 
amalga oshiriladigan aql deb tushunish mumkin. Tabiiy aqldan farqli o'laroq, u ong 
yoki hissiyotlarni o'z ichiga olmaydi. Ammo keling. 
Sun'iy intellekt - bu o'z muhitini idrok eta oladigan va o'z maqsadlariga erishish 
ehtimolini maksimal darajada oshirish uchun aniq harakatlar bilan javob 
beradigan har qanday hisoblash moslamasi.. Ular nima bo'lishidan qat'iy nazar. 
Internetda sayr qilishda bizga qaysi reklamalarni ko'rsatishni bilishdan, 
bemorlarda saraton kasalligini aniqlash uchun klinik dasturlarga, kompyuterga 
qarshi shaxmat yoki avtonom avtomobillarning kelajagi kabi strategik 
o'yinlargacha. 
Shu ma'noda, sun'iy intellekt - bu kognitiv imkoniyatlarga ega bo'lgan, odamnikiga 
o'xshash mashinalar yaratish uchun mo'ljallangan algoritmlardan foydalanishning 
hisoblash natijasi. Va bu biroz olis bo'lib tuyulsa -da, bu bizning hayotimizda 
kundan -kunga: Google, ijtimoiy tarmoqlar, elektron pochta, elektron tijorat 
(Amazon sizning profilingizga asoslangan mahsulotlarni tavsiya qilish uchun sun'iy 

---

intellektdan foydalanadi), onlayn ko'ngilochar xizmatlar (Netflix yoki Spotify kabi). 
), GPS ilovalari, Tibbiyot, mobil yuzni aniqlash, robotlar bilan suhbat ... 
Biz borgan sari aqlli mashinalar bilan o'ralgan holda yashaymiz va hayotimizni 
yaxshi yoki yomon belgilaydigan kompyuter olamiga singib ketamiz. Sun'iy 
intellekt - bu kompyuter dasturlari mashinalarga odamlarga xos bo'lgan 
qobiliyatlarni berishga qodirligini o'rganadigan informatika bo'limi., ikkita 
xususiyatdagi muhim vazn bilan: fikrlash va xulq. 
Shuning uchun sun'iy intellekt algoritmlarga (yoki mashhur sun'iy neyron 
tarmoqlarga) asoslangan dasturlashtirilgan strategiyalarni qidiradi, ular 
mashinalarga odam neyronlarining ishlashiga taqlid qilishga imkon beradi va shu 
orqali bu tizimlarga inson sifatida muammolarni hal qilish qobiliyatini beradi. 
Ammo bu aniq algoritmlar nima? Asosan algoritm - bu mashina ma'lum 
buyruqlarni bajarish uchun bajarishi kerak bo'lgan yozma ko'rsatmalar to'plami. 
Har qanday kompyuter tizimi algoritmlarga asoslanadi. U ma'lum buyruqlarga 
javob beradi, lekin chiziqli tarzda. Va bu sizni aqlli qilmaydi. 
Shu sababli, sun'iy intellekt aqlli algoritmlar yordamida amalga oshadi, bu esa 
mashinaga buyruqlarga javob berishga imkon beradi, lekin chiziqli emas. Ya'ni, 
algoritmlarning o'zi tizimga vaziyatlar va ma'lumotlarni sharhlash qobiliyatini 
beradi, har bir holatda boshqacha javob beradi. Mantiq va matematika. Bu ajoyib, 
ammo samarali sun'iy intellektga asoslangan. 
Mashinada sun'iy intellekt bor va faqat algoritmlar unga buyruqlarni bajarishga 
emas, balki hisoblarni ishlab chiqishga imkon bersa. duch kelgan vaziyatlardan 
saboq olishchunki har bir hisob -kitob kelajakdagi vaziyatlar uchun saqlanadigan 
ma'lumotlarga olib keladi. 
Biz o'qishni tavsiya qilamiz: "Ilm va kino: kinoda haqiqiy fan bormi?" 
Sun'iy intellekt qanday tasniflanadi? 
"Sun'iy intellekt" atamasi birinchi marta 1956 yilda paydo bo'lgan Jon Makkarti, 
Klod Shennon va Marvin Minskiy tomonidan yozilgan, garchi o'n besh yildan 
ko'proq vaqt mobaynida bu intizom o'rganilmagan, chunki ilmiy jamoatchilik buni 
ilmiy fantastika uchun xos bo'lgan narsa deb hisoblagan. 
O'shandan beri ko'p narsa sodir bo'ldi va bugungi kunda sun'iy intellektdan 
foydalanadigan tizimlar bu erda ham yaxshi, ham yomon uchun qoladi. Ammo 
hamma sun'iy aqlli tizimlar bir xilmi? Yo'q. Kam emas. Sun'iy intellektning har xil 
turlari bor, biz quyida tahlil qilamiz. 

---

1. Reaktiv mashinalar 
Reaktiv mashinalar - bu eng ibtidoiy sun'iy intellektga ega bo'lgan tizimlar. Ular 
insonning aqliy qobiliyatiga taqlid qilishga qodir mexanizmlardir, lekin o'rganish 
qobiliyatiga ega emas. Boshqacha qilib aytganda, ular oldingi tajribani yanada 
samarali javoblarni ishlab chiqish uchun ishlata olmaydi. Misol, mashhur bo'lishi 
mumkin Chuqur ko'k IBM reaktiv mashinasidan, 1997 yilda shaxmat bo'yicha 
grossmeyster Garri Kasparovni mag'lub eta oldi. 
2. Aql nazariyasi 
Aql nazariyasi - bu hali tatbiq qilinmagan, lekin ustida ish olib borilayotgan 
kontseptsiya, chunki u sun'iy intellektning keyingi bosqichidir. Bunday darajadagi 
tizim ehtiyojlar, e'tiqodlar, fikrlar va hatto his -tuyg'ular kabi murakkab va 
sub'ektiv ma'lumotlarni talqin qilish orqali o'zaro ta'sir o'tkazadigan ob'ektlarni 
tushuna oladi. Ular odamlarni tushunishga qodir mashinalar bo'ladi. Boshqacha 
aytganda, biz sun'iy hissiy intellektga duch kelamiz. 
3. O'zini biladigan mashinalar 
Mutaxassislarning fikricha, bu sun'iy intellektning oxirgi darajasi bo'ladi. 
Mashinalar o'zlarining mavjudligi haqida bilganlarida, sun'iy intellekt o'z 
cho'qqisiga chiqqan bo'lar edi tizimda his -tuyg'ular, ehtiyojlar va hatto xohishlar 
bo'ladi. Va bu erda apokaliptik stsenariylar keladi. Agar bu mashinada bizni yo'q 
qilish istagi bo'lsa -chi? Qanday bo'lmasin, biz o'zimizni biladigan tizimlarni 
yaratish texnologiyasidan o'nlab yillar (va hatto yuzlab yillar) uzoqmiz. Sun'iy o'z-
o'zini anglash hozircha faraziy tushuncha. 
4. Xotirasi cheklangan 
Cheklangan xotira mashinalari - bu reaktiv mashinalarning ogohlantirishlariga 
javob berish qobiliyatiga ega bo'lgan mashinalar, lekin biz juda muhim 
komponentni qo'shamiz: o'rganish. Bu sun'iy intellektga ega 
tizimlar harakatlardan o'rganishga qodir muayyan vaziyatlarga javob berishning 
samarali usullarini yodlash uchun. Bizni o'rab turgan sun'iy intellekt ana shunday. 
Google algoritmlaridan tortib o'ziyurar mashinalargacha. 
5. Tor sun'iy intellekt 
Yaxshi inglizcha nomi bilan tanilgan, Sun'iy tor intellekt (NAI), tor sun'iy intellekt 
insoniy imkoniyatlarga taqlid qilishiga qaramay, barcha hisoblash tizimlarini 
nazarda tutadi faqat ma'lum bir vazifani bajarish uchun mo'ljallangan. Ular 
dasturlashtirilganidan boshqa hech narsa qila olmaydi. Ularning faoliyat doirasi 
juda tor, shuning uchun ularning nomi. Hozircha dunyoda tatbiq qilingan barcha 
sun'iy intellekt shu turdagi. 

---

6. Umumiy sun'iy intellekt 
Ingliz tilida nomi bilan ham yaxshi tanilgan, Sun'iy umumiy intellekt (AGI), umumiy 
sun'iy intellekt (hali ishlab chiqilmagan) sun'iy intellektning bir turi bo'lib, u 
mashinalarga har xil faoliyat turlari o'rtasida aloqa o'rnatishga imkon beradi. Siz 
atrof -muhitni xuddi odam kabi o'rganishingiz, tushunishingiz, harakat qilishingiz 
va idrok eta olasiz. Ular bitta mashg'ulot bilan cheklanib qolmay, hamma narsani 
o'rganish qobiliyatimizga taqlid qila oladilar. Mashg'ulot bilan umumiy sun'iy 
intellekt o'z harakat doirasini tobora ko'paytira oladi. 
7. Sun'iy o'ta aql 
Boshqa faraziy tushuncha. Sun'iy superintelligence bilan yaxshi tanilgan Sun'iy 
aql (ASI), mashinalar nafaqat odamlarning fikrlash tarziga taqlid qiladi, balki Yer 
yuzidagi eng aqlli tizimga aylanadi. Ular hamma narsada bizdan yaxshiroq 
bo'lishadi. Ular hamma narsani aql bovar qilmas tezlikda o'rganadilar va o'ziga 
xoslik eshigi ochiladi.; sun'iy intellekt intellektual portlashdan o'tib, o'zi kuchli va 
kuchli mashinalarni ishlab chiqaradigan vaziyat. Va hokazo, kim biladi qaerda. 
Haqiqatan ham, qo'rqinchli stsenariy, xayriyatki, amalga oshishidan yiroqda. 
8. Odamlar kabi harakat qiladigan tizimlar 
Odamlar kabi ishlaydigan tizimlar - bu tizimlar Ular bizning fikrlash tarzimizga 
taqlid qilmaydi, aksincha o'zini tutish tarziga o'xshaydi. Ular murakkab kognitiv 
qobiliyatlarni rivojlantirmoqchi emaslar, balki ular bizdan ko'ra mexanik 
harakatlarni samaraliroq bajaradilar. Robotlar bunga yaqqol misol bo'la oladi. 
9. Odamlar kabi fikrlaydigan tizimlar 
Odamlar kabi o'ylaydigan tizimlar, xuddi shunday tizimlardir ular bizning fikrlash 
tarzimizga taqlid qilishadi. Bu sun'iy intellekt algoritmlar bilan jihozlangan bo'lib, 
uni o'rganish, yodlash, qaror qabul qilish va muammolarni hal qilish imkonini 
beradi. Bu sun'iy intellektning eng keng tarqalgan shakli. 
11. Ratsional fikrlaydigan tizimlar 
Ratsional fikrlaydigan tizimlar - bu odamlarga taqlid qiladigan tizimlar, lekin 
mexanik yoki o'quv harakatlarida emas, balki oqilona fikrlash nuqtai nazaridan. 
Ular shunday mashinalar mantiqan, ularning faoliyatining ustuniga ega. Hisob -
kitoblar orqali ular mulohaza yuritib, keyin harakat qilishadi

---

AHMAD LUTFI QOZONCHINING ,,O
’GAY ONA’’ ASARIGA TAQRIZ
Turk adabiyotining taniqli yozuvchisi
payg’ambarimiz ( s.a.v) va sahobalar 
to’g’risida juda ko’plab ibratli asarlar yozgan
Ahmad Lutfi Qozonchi nomi 
o’zbek kitobxonlariga juda yaxshi tanish.
Ana shunday asarlar qatoriga 
kiruvchi o
’
gay ona asari bilan tanishib chiqdim. Asar ma
nzur bo’ldi. 
Ta’sirlanmaslikning iloji yo’q!
.asar qahramoni Fotimaning robbisiga bo
’
lgan 
sadaqati muhabati va uni,sabrliligi tuganmas mehri juda tasirli yoritib 
berilgan.Asar o
’
qish jarayonida ko
’
zimga yosh keldi.
Asar bosh qahramoni Fotima , 
juda go’zal tarbiya sohibasi. Ham odobda, ham 
husnda tengsiz b
o’lgan 19 yoshli
qiz. Fotima xotini vafot etgan, ikki nafar 
farzandli erkakka o’z xohishi bilan turmushga chiqadi. Bunga barcha qarshi 
bo’lsada, u o’z qarorida qat’iy turadi. Sababini dinimizda » Bir yetimning 
boshini silamoq- 
payg’ambarimizga qilingan yaxshili
kdir, ul zot ham yetim 
edilar»
–
deya izohlaydi. Bundan tashqari Ismoil ismli qo’shni bolakayning 
o’gay ona qo’lida azoblanayotgani va Odilbekka turmushga chiqs
a, xuddi shu 
kabi ikki bolaning dilini o’ksitmasdan, zulmkor ayollardan asragan holda 
voyaga yet
kazish istagi paydo bo’ladi
.Bu dunyoda mehribon o
’
gay onalar 
borligini ko
’
rsatmoqchi bo
’
ladi.Qo
’
shnisi Ismoil taqri boshqa bir yetimlarda 
ham takrorlanishini xohlamaydi va F
otima bu ishlarni yolg’iz Allohning 
rizoligi uchun bajaradi. Yangi xonadondagi bolakaylar 
–
Husayn va Odila ham 
uni onalaridek qabul qiladilar.
Shundan so’ng , Fotima har jihatdan, ham ona, 
ham rafiqa, ham soliha ayol sifatida hammaning mehrini qozonadi. 
F
arzandlariga diniy va dunyoviy bilimlar beradi. Hatto turmush o’rtog’i 
Odilbekka Qur’onni o’rgatadi.
Fotimaning tarbiyasiga, odobiga har qanday 
inson havas qilsa arziydi. Uning insoniyligini yaqqol namoyon qilgan narsa 
–
marhuma Xayriyaxonga hurmatidir. Odilbekning ham shu sabab Fotimaga 
nisbatan mehri oshadi. Fotima Husaynning ta’lim va tarbiyasiga juda qattiq 
e’tibor beradi va uni Imom Xatib maktabida o’qitadi. Husayn ham juda ilmli, 
go’zal tarbiyali yigit bo’lib voyaga yetad
i. Odilani Ismoilga turmushga 
berishadi. Ismoilning hayotida Fotimaxonimning o’rni beqiyos edi. Ismoil 
uning hurmati uchun ham Odilani bir umr avaylab ardoqlashga qasam 
ichadi.
Asarni o’qish davomida Ismoilning bolaligi, azoblari, ruhiy iztiroblari, 
Husayn
ning o’rtog’i Yilma
zning ham o
’gay ona qo’lidagi ayanchli qismati sizni 
befarq qoldirmaydi. Umuman olganda, Fotima haqiqiy musulmon ayoli, ideal 
obraz qilib tasvirlangan.
Asardan olgan eng katta xulosam 
–
SHUKRONALIK!SAQOQAT VA MEHR!
Ota onalarimiz,uyimiz sham chiroqlari hayot ekanliklari uchun shukr qilishga 
undaydigan,yetimlarni ko
’
nglini og
’
ritaslikga chorlaydigan asar desak 
adashmaymiz.
Asardagi asosiy g’oya esa o’gay onalarning hammasi ham yomon emas, Fotima 
singarilari ham uchraydi…