Raupov Oxunjonning “Fizika ta’limi texnologiyasi va tarixi” fanidan Kurs ishi Mavzu

Magnit maydonining tokli o‘tkazgichga ta’siri. Endi magnit maydonining yopiq tokli konturga ta’sirini o‘rganamiz. Bir jinsli magnit maydoniga joylashtirilgan ACDE tokli ramkaga ta’sir etuvchi kuchni hisoblaymiz. Ramka tomonlari AC=DE=a va CD=EA=b undagi tok kuchi I va ramka shunday yo‘nalganki, AC va DE tomonlari magnit induksiya chiziqlariga perpendikulyardir. Ramkaning magnit moment vektori P magnit maydon induksiyasi vektori bilan  burchak hosil qiladi (11.2-rasm)

Ramka tomonlariga ta’sir qilayotgan kuchlarni (20) bilan aniqlaymiz. Ramka tomonlariga ta’sir qilayotgan kuchlarning yo‘nalishini hisobga olsak, uning absolyut kattaliklari mos ravishda quyidagiga teng:

F_AC= F_DE= IaBsin/2=IaB

F_CD= IbBsin(/2-)=IbBcos (21)

F_EA =IaBsin(/2+)= IbBcos=F_CD

Bularning yo‘nalishi 9-rasmda ko‘rsatilgan

9-rasm

Shuni qayd etamizki, yig‘indi kuch nolga teng, chunki kuchlar kattaligi jihatdan teng va yo‘nalishi jihatdan qarama-qarshidir:

F_AC+ F_DE+ F_DC+ F_EA=0

Demak, ramkaning massa markazi qo‘zg‘almas bo‘lib qoladi, agar u dastlab qo‘zg‘almas bo‘lgan bo‘lsa. Endi O₁ O₂ o‘qqa nisbatan kuch momentini hisoblaymiz. (Ramka tomonlari AC va DE ga parallel o‘tgan o‘qqa nisbatan) M_AC, M_DE, M_CD va M_EA larning absolyut qiymatlarini M=F_d formulaga asosan hisoblaymiz, bu yerda F_-kuchning tekislikka perpendikulyar bo‘lgan o‘qqa proyeksiyasi, d-uning yelkasi. F_CD va F_EA kuchlar o‘q bo‘ylab yo‘nalgani uchun uning perpendikulyar proyeksiyalari nolga teng bo‘ladi, M_CD= M_EA=0 va F_AC hamda F_DE kuchlar o‘qqa perpendikulyar bo‘lgan tekislikda yotadi. Ular bir xil absolyut kattalikka (21) ega bo‘ladi va yelkalari d= bsin/2 (9b-rasm). Shuning uchun M_AC=M_DE=IaB bsin/2. Bu momentlar bir xil yo‘nalishda ta’sir qiladi (9-rasm, ikkala moment ramkani soat strelkasiga teskari yo‘nalishda aylantiradi). Yig‘indi momentning absolyut qiymati ular momentlar absolyut qiymatlari yig‘indisiga teng:

M=M_AC +M_DE=2M_AC= IabBbsin (22)

a*b=S bo‘lgani uchun, S -ramka yuzasi, I*S=P ramkaning magnit momenti u vaqtda M=PB sin.

Kuch momentini vektor shaklda yozsak: