Reja : Tabiatshunoslik o’qitish jarayonida o’quvchilarni har tomonlama tarbiyalash. Tabiatshunoslik darslarida o’quvchilarning moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish. Tabiatshunoslik darslarida o’quvchilarni vatanparvarlik va baynalmilalchilik ruhida

Moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish

Tabiatshunoslik tushunchalarining shakllanishi murakkab fikrlash jarayonining natijasidir. Bu jarayonni boshqara turib, o’qituvchi yorqin misollarda ta­biat sirlarini ochib beradi, moddiy dunyoqarash asos­larini o’quvchilarga singdiradi.

Rejali ravishda asta-sekin tabiat bilan tanishtirib borish bu ish uchun poydevor yaratadi. Moddaning (qum va loyning, foydali qazilmalarning, suvning) xususiyatlari bilan tanishtira borib, amaliy mashg’ulotlar o’tkazish bilan o’qituvchi o’quvchilar tomonidan insonning tabiatni o’zgartirishga qaratilgan faoliyatini tushunib olinishiga yordam beradi.

Bolalarni atrof tabiat va odamlar hayoti bilan tanishtira borib, o’qituvchi aniq misollarda tabiat hodisalarining sabablarini tushuntirib berishi kerak va o’quvchilarning bu hodisalar o’rtasidagi oddiy bog’lanishlarni tushunib olishlariga erishishi lozim. Natijada o’quvchilar tabiat-bir butunlik, unda jism va hodisalar biri-biri bilan uzviy aloqada, biri-biriga bog’liq ekanligini tushunib olishga imkon beradigan bilimlarni to’playdilar.

Tabiatshunoslik darslarida moddiy dunyoqarash asoslari o’qituvchi tomonidan rejali ravishda uzoq vaqt davomida olib boriladigan ishlar jarayonida shakllanadi. Tabiatshunoslikni o’rgana boshlashdanoq o’quvchilarda o’simlik va hayvonot dunyosi to’g’risida moddiy tushunchalarni shakllantirib borish, ama­liy ishlarni bajarish, tajribalar, kuzatishlar, ekskursiyalar o’tkazish jarayonida esa olingan tushunchalar ilmiy nuqtai nazaridan tasdig’ini berishi kerak.

Tabiat hodisalarining o’zaro bog’lanishini (quyosh nuri energiyasi suvni qizdiradi, u bug’lanadi, keyin yog’in tarzida tushadi) ocha turib, o’qituvchi o’quvchilar­da tabiatga munosabatni asta-sekin rivojlantirib boradi. Yakka tartibdagi bevosita kuzatishda o’quvchilar dastlab fahmlab olgan o’zaro aloqa barcha tabiat hodisalarini bir-biriga bog’lovchi, aniq namoyon bo’lgan qonuniyat xarakterini oladi.

Kichik yoshdagi maktab bolalari “Nima uchun yomg’ir yog’adi?”, “Tog’lar qaerdan paydo bo’lgan?”, “Nima uchun ko’katlar yashil, gullar esa har xil rangli?”, “Nima uchun quyosh kechqurun botadi?” va boshqa ko’pgina savollar berib, go’yo o’zlari uchun dunyoni ochadilar va bolalarda atrof hayotga bo’lgan qiziqish so’nmasligi uchun o’qituvchining ular oldida ajoyib va go’zal bo’lib ko’rinishi uning o’ziga bog’liq.

Atrof olamga bo’lgan bola qiziqishini quvvatlash uchun o’qituvchi barcha savollarga aniq-ravshan, muhimi qiziqarli va tushunarli qilib javob berishi kerak. Bolalar bilan ishni (kuzatish, tajriba, amaliy ish, ekskursiyalarni) shunday tashkil qilish kerakki, ularning o’zlari tabiatning ayrim hodisalari o’rtasidagi bog’lanishlarni aniqlashga, ularda borayotgan o’zgarishlarni payqashga o’rgansinlar. Shundagina ular “Nima uchun qushlar uchib keladilar va uchib ketadilar?”, “Nima uchun hayvonlar qishki uyquga ketadilar?” va shunga o’xshash savollarga mustaqil javob bera oladilar.