|
2.3.Maktabga psixologik tayyorgarlik..
Bolaning maktabda muvaffakiyatli ukishi kup jixatdan ularning maktabga tayyorgarlik darajalariga boglik. Bola avvalo maktabga jismoniy jixatdan tayyor bulishi kerak. 6 yoshli bolalarning anatomik-fiziologik rivojlanishi uziga xos tarzda kechadi. Bu yoshda bola organizmi jadal rivojlanadi. Uning ogirligi oyiga 150- 200 gm dan buyi esa 0,5 sm dan kupayadi. 6 yoshli bolalar turli tezliklarda yura oladilar, tez va yengil yugura oladilar. Ular yugurib kelib sakrash, kongkida yugurish, changida uchish, suzish singari xarakatlarni xam bemalol bajara oladilar. Musika buyicha mashgulotlarda xam bu yoshdagi bolalar xilma-xil ritmik va plastik xarakatlarni bajaradilar, turli mashklarni xam anik, tez, yengil va chakkon bajara oladilar. Shuningdek, 6-7 yoshli bolalar nerv sistemasini, mustaxkamlash, ularni surunkali kasalliklardan xalos etish, kurish va eshitish kobiliyatiga aloxida extibor berish, shuningdek umurtka pogonasining tugri rivojlanishiga axamiyat berish nixoyatda muxim. Kattalar shu yoshdagi bolalar bilan ish olib borar ekanlar bu yoshdagi bolalar organizmi xali usishini davom ettirayotganligini doimo xisobga olishlari lozim. Masalan, bolani majburan yozishga urgatish xali barmok muskullari tulik rivojlanib bulmaganligi sababli ularga maxlum darajada zarar keltirishi yoki uning chiroyli yoza olmasligi, uz-uzidan bolani uziga nisbatan ishonchini yoki ukishga nisbatan kizikishini kamayishiga olib kelishi mumkin. Ikkinchi tayyorgarlik bu akliy tayyorgarlikdir. Kupincha akliy tayyorgarlik deganda bolaning maxlum bir dunyokarashi jonli tabiat, insonlar va ularning mexnatlari xakidagi bilimlari tushuniladi. Ushbu bilimlar maktab beradigan taxlimga asos bulishi mumkin, lekin suz boyligi, maxlum xatti-xarakatlarni bajara olish layokati bolaning maktabga akliy tayyorgarligining asosiy kursatkichi bula olmaydi. Maktab dasturi bolalardan takkoslay olish, taxlil eta olish, umumlashtira olish, maxlum bir xulosa chikara olish, shuningdek yetarli darajada rivojlangan bilish jarayonlarini talab etadi. Masalan, 6-7 yoshli bola tabiat xakida ayrim xodisalarnigina emas, balki organizmni tabiat bilan boglikligini va uzaro taxsirini xam tushunishi va uzlashtirishi mumkin. 6-7 yoshli bolalar akliy rivojlanishning natijasi bulib yukori darajada rivojlangan kurgazmali obrazli tafakkur bilan bola atrof olamdagi predmetlarning asosiy xususiyatlarini va predmetlar orasidagi bogliklikni ajrata oladi. Shuni aloxida taxkidlab utish lozimki, kurgazmali xarakatli va kurgazmali obrazli tafakkur nafakat 6-7 yoshli bolalar balki kichik maktab yoshidagi ukuvchilar akliy rivojlanishida asosiy funksiyani bajaradi. Bu borada bolada maxlum bir kunikmalarning tarkib topganligi xam nixoyatda muximdir.
Xulosa
Bu davrda bolalarda avvalo bilish soxalari sungra esa emosional motivasion yunalish buyicha ichki shaxsiy xayot boshlanadi. U yoki bu yunalishdagi rivojlashin obrazlilikdan to simvollilikgacha bulgan boskichlarni utaydi. Obrazlilik deganda bolalarning turli obrazlarni яratish, ularni uzgartirish va ularni erkin xarakatga solish, simvollilik deganda esa belgilar sistemasi (matematik, lingvistik, mantikiy va boshkalar) bilan ishlash malakasi tushuniladi. Maktabgacha yosh davrda ijodkorlik jarayoni boshlanadi. Ijodkorlik layokoti asosan bolalarning konstruktorlik uyinlarda, texnik va badiiy ijodlarida namayon buladi. Bu davrda maxsus layokotlar kurtaklarning birlamchi rivojlanishi kuzga tashlana boshlaydi. Bilish jarayonlarida ichki va tashki xarakatlarning sintezi yuzaga keladi. Biron bir narsani idrok kilish jarayonida bu sintez persentiv xarakatlarda, dikkatda ichki va tashki xarakatlar va xolatlar rejasini boshkarish va nazorat etishda, xotirada esa materialni esda saklab kolish va esga tushurishning ichki va tashki tuzilmasini boglay olishda kurinadi. Tafakkurda esa amaliy masalalar ishining usullarini bitta umumiy jarayonga birlashtirish sifatida яkkol nomoyon buladi.Shuning asosida insoniy intelekt shakllanadi va rivojlanadi.Maktabgacha davrda tasavvur, tafakkur va nutk umumlashadi.Bu esa bu yoshdagi bolalarda tafakkur kilish omili sifatida ichki nutk yuzaga kelayotganidan dalolat xisoblanadi. Bilish jarayonlarning sintezi bolaning uz ona tilisini tulik egallashi asosida yotadi.Bu davrda nutkning shakllanish jarayoni яkunlana boshlaydi.Nutk asosidagi tarbiя jarayonida bolada elementar axlokiy norma va koidalar egalaniladi.Bu norma va koidalar bola axlokini boshqaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
