Reja: Moddalar almashinuvi va funktsiyalarining gormonlar ishtirokida idora etilishi

Gipofiz gormonlari

Gormon	Asosiy klinik belgilar
	Gormon ko`p ishlab chiqarilganda	Gormon yetishmovchiligida
Osish gormoni (somatotropin)	Akromegaliya	Pakanalik
Kortikotropin	Isenko-Kushinga kasalligi	Buyrak usti bezi ikkilamchi yetishmovchiligi
Tireotropin	Gipotireoz	Ikkilamchi gipotireoz
Prolaktin	Aminouriya, bepushtlik	Sut bezlari rivojlanmasligi
FSG (follikula stimullovchi gormon)	Erta jinsiy shakllanish	Jinsiy bezlar ikkilamchi gipofunktsiyasi, bepushtlik
LG (lyuteinlovchi gormon)	Erta jinsiy shakllanish	Jinsiy bezlar ikkilamchi gipofunktsiyasi, bepushtlik
Lipotropin Vazopressin Oksitotsin	Darmonsizlanish - -	Yog` bosish (semizlik)

Gipofiz orqa bo’lagining gormonlari. Bu gormonlarga vazopressin va oksitotsin kiradi. Ular dastlab gipotalamusning maxsus neyronlarida sintezlanib, turli neyronlar yordamida gipofizning orqa bo’lagiga o’tib, keyin qonga tushadi. Ikkala gormon ham nonapeptidlardir.

Vazopressinning oksitotsindan farqi shundaki, N-uchida 3–o’rindagi izoleytsin o’rnida fenilalanin, 8 – o’rinda esa leytsin o’rnida arginin saqlaydi.
Oksitotsinning biologik ta’siri tug’ish paytida bachadon silliq muskullari va sut bezlari alveolalari atrofidagi muskul tolalari qisqarishini stimullash bilan bog’liqdir. Vazopressin esa qon tomirlari silliq muskulaturasini qisqartirishni stimullab, shu bois kuchli vasopressor (tomirlarni qisqartirish) ta’siriga ega. Ammo uning asosiy vazifasi suv-tuz almashinuvini boshqarishdir. Vazopressin uncha yuqori bo’lmagan kontsentratsiyada ( 1 kg tana massasiga 0,2 ng) juda kuchli antidiuretik ta’sir ko’rsatadi, buyrak kanalchalari membranasidan suvning qayta so’rilishini stimullaydi. Me’yoriy odam organizmida vazopressin qon plazmasining osmotik bosimini va suv balansini nazorat qiladi. Patologiyada xususan, gipofiz orqa bo’lagi atrofiyasida qandsiz diabet rivojlanadi. Bu kasallikda siydik bilan juda ko’p miqdorda suyuqlik ajralib chiqadi.
Gipofiz o’rta bo’lagi gormonlari. Gipofizning o’rta bo’lagida α- va β – melanostimullovchi (α- MSG va β- MSG) gormonlari sintezlanib, qonga o’tadi. α– MSG 13- aminokislotalardan, β – MSG esa 22-aminokislotalardan tuzilgan peptidlardir. Melanotropinlarning fiziologik vazifasi, melaninogenez pigment hujayralari (melanotsitlar) sonining ko`patishini stimullashdan iborat.