Reja: Mustaqillik arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy siyosiy vaziyat. Farg`ona voqealari

4. Markazning ittifoqini saqlab qolish uchun qilgan so`nggi urinishlari. Sovet respublikalarining mustaqillik uchun xarakatlari.

Sovet imperiyasining tanazzulga yuz tutishi. Ittifoq shartnomasini yangilash talabi. 

Sobiq SSSR ga kiruvchi respublikalar rasman teng va suveren deb yuritilsada, amalda 
qaram  edi.  Ular  o’z  yerlari,  suvlari,  o’rmonlari  va  yer  osti  boyliklariga,  ko’pdan-ko’p 
korxonalariga o’zlari egalik qilolmas edilar. 80-yillarning oxirlari 90-yillarning boshlarida 
ko’pchilik respublikalar mavjud vaziyatni o’zgartirish talablarini ilgari sura boshladilar. 
O’bekiston  Respublikasining  rahbari  I.A.Karimov  1989-yil  20-sentabrda  Maskvada 
bo’lib  o’tgan  KPSS  MQ  ning  Plenumida  so’zlagan  nutqida  respublikalar  bilan  SSSR 
o’rtasidagi  vakolatlarni  aniq-ravshan  ajratib  qo’yishni  ko’zda  tutadigan  yangi  federativ 
shartnoma  ishlab  chiqish  zarurligi  to’g’risida  o’z  fikrini  bildirib:  «Biz  Ittifoq  va 
respublikalarning vazifalarini, burchlarini va o’zaro majburiyatlarini aniq-ravshan belgilab 
qo’yish,  respublikalar  mustaqilligini  har  jihatdan  mustahkamlash  tarafdorimiz»,  -  degan 
edi. 
Biroq  Markaziy  hokimiyat  respublikalarga  erkinlik  berish  haqidagi  talab-takliflarni 
e’tiborga  olmadi,  to’g’rirog’i  ularga  erkinlik  berishni  xohlamas  edi.  Markazning 
qaysarligi hamda respublikalar jamoatchiligining ta’siri ostida markazdan ajralish harakati 
kuchayib bordi. 1990-yil bahorida Boltiqbo’yidagi Latviya, Litva, Estoniya respublikalari, 
keyinroq Gruziya va Ozarbayjon SSSR tarkibidan chiqqanligini e’lon qildilar. 
Markazda  va  joylarda  SSSR  konstitutsiyasi  va  qonunlari  ustunmi  yoki  respublika 
Konstitutsiyasi  va  qonunlari  ustunmi,  degan  masalada  bahs,  munozaralar  kuchaydi.