Reja Sug'urta firibgarligi haqida umumiy tushuncha Umumiy sug'urta sohasida firibgarlik Hayot sug'urtasi sohasidagi firibgarlik

Reja

1. 
   Sug'urta firibgarligi haqida umumiy tushuncha
   
2. 
   Umumiy sug'urta sohasida firibgarlik
   
3. 
   Hayot sug'urtasi sohasidagi firibgarlik
   
4. 
   Sug'urta firibgarligiga qarshi kurashda xorij tajribasi
   

1. 
   Sug'urta firibgarligi haqida umumiy tushuncha Sug'urta firibgari. Kim u? Bu, odatda, yuksak intcllektual salohiyatga cga boigan. o'ziga to‘q oiladan chiqqan shaxs bo‘ladi. Bu esa unga umumiy va maxsus ta’limga nisbatan yuqori darajada qabul qilgan bo‘Iish imkonini beradi. Ulaming katta qismi biznesning ma’lum turi bilan shug'ullanishadi va bu faoliyatning o'ziga xosligi shundaki. bu ulami sug'urta qoidalari va sharllari haqida juda vaxshi xabardor bo'Iishini talab etadi. Ular zarar va to'lov shartlarini aniqlash amaliyoti bilan juda vaxshi tanish bo'lishadi. Ayollar kamdan kam sug‘urta firibgari bo'lishadi, avniqsa. tcxnika bilan bog‘liq firibgarliklar (yonib ketish. YTH va h.k.). Shuningdek professional va vagona firibgarlikni farqlash murakkab masala. Bir necha bor jinoyat olamida firibgarlikda muvaffaqiyatga erishgan havaskor firibgarlar professional firibgarlarga aylanishi mumkin. Firibgarlar o'z jinoyatlarining ochilishini eng kam darajasiga tayanishadi. Shuningdek ular qonundagi bo'shliqlar. firibgarlik olamidagi malakaning pastligi. ulaming firibgarligi oshkor qilingan taqdirda ham ulaming jazolanishi dargumon boMib qolmoqda. Biznesmenlar oddiy fuqarolardan ko‘ra ko'proq firibgarlikni sodir etishadi. ulaming biznesdagi qiyinchiliklari sug'urta firibgariigini sodir etishiga motiv bo‘ladi va bu sug'urta biznesiga tahdid soladi. Respublika sug'urta kompaniyalarining sug'urta firibgarligidan himoya qilishning asosiy printsiplari Respublika sug'urta kompaniyalarining sug'urta firibgarligidan himoya qilishning asosiy tamoyillari tamoyillari.253 Sug'urta kompaniyalarining xavfsizlik va ichki nazorat siyosatlari asosida tayyorlandi. 354 Sug‘urta shartnomasi tuzish paytidagi sug'urta firibgarligining birnecha turlari: Sug‘urta summasining sug'urtalanayotgan obektning haqiqiy bahosidan yuqori belgilanishi Sug'urta summasi qanchalik baland bo'lsa, sug'urta mukofoti ham shunga nisbatan baland bo'ladi. Bir tomondan qaraganda sug'urtalovchi uchun bu foydali. Boshqa tomondan esa, sug'urta summasi qanchalik ko'p belgilangan bo'lsa sug'urta hodisasi ro'y berganda sug'urtalanuvchi shuncha ko'p sug'urta qoplamasi talab qiladi. Bu esa sug'urta flribgarligi bo'lishining motivi bo'lib hizmat qiladi. Aldov esa o'z-o'zidan juda oddiy: buning uchun shunchaki shartnoma tuzishdan oldin yolg'on ma’lumot berish kifoya. Sug'urta summasi baland bo'lishi uchun. qo'shimcha mulklarni sug'urta obyektiga tegishli qilib ko'rsatish yetarli. Bu tur sug'urta aldovlari ichida klassik turga kiradi. 2. Bir vaqtning o'zida bir necha sug'urta kompanivasida sug'urtalash. Ayni bir mulk, odatga ko'ra yuqori sug'urta summasi bilan, bir necha sug'urta kompaniyalarida sug'urtalanadi. Bu holatda sug'urtalanuvchi oldindan yolg'on ishlatadi. Xususiyatiga ko'ra, sug'urta shartnomasi tuzilganiga ko'p bo'lmasdan sug'urta hodisasi bo'lganligi haqida arz qilinadi. Bu turdagi sug'urta flribgarligi ko'pincha vuklami tashish va transport sug'urtasi bilan bog'liq sug'urta turida ko'p uchraydi. Bu turning o'ziga xosligi shundaki, sug'urta obyekti obyektning tabiatiga ko'ra nazorat qilish qiyin bo'lgan ko'char moddiy boyliklar kategoriyasiga kirishi hisoblanadi. Tergov tadbirlari davomida sug'urta hodisasi soxta yoki qasddan qilingan bo'lib chiqadi. 3. Sug'urta shartnomasi tuzishda muhim bo'lgan ma’lumotlami yashirish. Sug'urtalanuvchi sug'urta obyektining saqlanishi va obyektning holatini tavsiflovchi ayrim muhim bo'lgan yoki muhim bo'lmagan ma’lumotlami yashirishga urinadi. Misol uchun, ko'pincha, xafsizlik signalizatsiyasi ishlamasligi yashiriladi. Yuklami sug'urtalashda esa yuklami bahosi va holatini tavsiflovchi soxta hujjatlami taqdim etish holatlari ko'p uchraydi. Ayniqsa fuqarolik javobgarligini sug'urtalayotganda ma’lumotlaming haqiqiyligi va ishonchliligiga amin bo'lish talab qilinadi. Ma’lumotlami yashirish ayniqsa risklami tariflashda mukofotni aniqlashda muhim hisoblanadi. 4. Sug'urtalanmagan zararlami sug'urtalangan qilib ko'rsatish. Firibgarlikning bu turi, sug'urta hodisasi sodir bo'lgandan keyin sug'urta shartnomasi tuzlishi bilan xarakterlanadi. Bu firibgarlik turi xavflilik darajasi katta bo'lgan jihozlaming egasi tomonidan yetkazilgan zarar uchun sug'urtalashda tipik hisoblanadi. Shu sababli ham sug'urta hodisasi soxtalashtiriladi. Misol uchun, aslida bo'lib o'tgan o'g'rilik oddiy o'g'irlik, ham malakali jinoyat sifatida ko'rsatiladi. Sug'urta firibgariga ta’rif berganda eng avvalo ulami ikki guruhga ajratish mumkin: 1. Professionallar-jinoiy guruh a’zolari 2. Delitantlar qiyin moliyaviy ahvoldan chiqishning yo'lini topgan odamlar. Ko'rinib turibdiki, bu 2 xil turdagi subyektlar ko'rinishi turlicha bo'ladi. 355 Professional firibgar. Subyektga tarif berish uchun YTH bajaruvchisi tanlab olindi. Bu turdagi firibgar quyidagi belgilarga ega: 20-35 voshlar atrofida erkak, uylanmagan yoki birga yashavdigan qizi bor. tadbirkorlikda tajribaga ega boigan shaxs. Uning tijorat sohasi avtomobillar bilan bogiiq boiadi (ya’ni remont, sotuv. avtozapchastlar sotish. maiumotlami toidirish va boshqalar), import avtomobili egasi yoki ishonchnoma orqali boshqaruvchi, haydovchilikda ko'p yillik stajga ega boigan, jinoiy avtotadbirkorlik bilan shug'ullanuvchi tanishlari ko‘p ba’zi bir holatlarda mayda jinovatlar uchun sudlanib chiqqan. awallari bir nechta y o i transport hodisasiga uchragan, avtosug‘urtalash bo‘yicha yaxshi maiumotga ega qonuniy moliyalashtirish uchun mablagiari yetarli boimasa ham mablag'i katta. 29.1 -jadval Sug‘urta firibgarligi indikatorlariga misollar254 Aldash indikatori Tushuntirish l.TVEFJS polisi egasining zarari kam, lekin jabrlanuvchiniki jiddiy Bu firibgarlaming oltin qoidasi-kim ko‘p jabrlansa, shu sug‘urtaga murojaat qiladi, chunki ko‘rilgan zarar o‘zining hisobidan toianadi, shuning uchun YTH avbdorini almashtirish lozim 2. Hodisa bilan transport vositalari zarari to‘g‘ri kelmasligi Sodir boigan hodisani o^gartirib aytish, masalan, noaniq avtomobil haydovchining ko'zini qamashtiradi, farani yoqib natijada borib daraxtga urdi. 3. YTHjoyi belgilangan joydan uzoqdaligi Sug‘urtalovchining vakillari, y o i harakati xavfsizligi xizmati xodimlari, boshqa avtoishqibozlar yoki tasodifiy guvohlar firibgarlaming rejasini buzolmavdi. masalan, daraxtga urilgan Mcrsedes, o‘sha joyning uzoqda qismi YTH uvushtirish uchun to'g'ri keladigan joy hisoblanadi. 4. Sug‘urtalanuvchining va jabrlanuvchining axboroti qarama-qarshi boisa Kelishish qiyin boiadi, qachonki maktab o‘quvchiIari, noaniq havdovchi-firibgarlaming mashinalari to'qnashib ketsa Professional firibgaming psixologik belgilari: o‘ziga ishongan, juratli, odamlar bilan tez chiqishadigan, surbet, mug'ombir. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, jinoiy guruhlar ko‘pchilik odamlardan tashkil topgan boiib, har bird maium rolni ijro etadi. Eng ko‘p holda uchraydigan soxta YTH ijrochilarining taxminan portreti shunday ko‘rinishga ega boiadi: Sug'urta kompaniyalarining xavfsizlik va ichki nazorat siyosatlari asosida tayyorlandi. 356 Ilujjat nomi Talab Nazorat qilinadigan parametrlar Sug'urtalanuvchi arizasi O'z vaqtida yetkazish 1. Sug'urta kompaniyasida ariza va aktlami qayd etish jumalidagi qayd etilgan sana 2. Sug'urta hodisasi haqida sug'urtalanuvchining kompayaga sug'urtalangan muddatlarda xabar berishi 3. Sug'urtalanuvchining tushuntirishlami kech yetkazganligi sabablari Sug'urta hodisasi obyektlari va subyektlari 1. Ariza taqdim etgan sug'urtalanganmi yoki vakil shaxs. 2. Sodir bo'lgan jarayonda sug'urta shartnomasi amal qilganmi 3. Jabrlangan shaxs shartnomaga kiritilganmi 4. Sodir bo'lgan voqea shartnomada javobgarlik deb qaralganmi 5. Zarar keltirgan hodisa to'g'risida tasdiqlovchi hujjatlar 6. Sug'urtalangan shaxsga zarar yetkazilgan yoki nobud boMgan 2. Delitant firibgar. Zarar ko'rganlar haqida so'z boradi. Bu asosan 18-50 yoshlardagi erkak tadbirkor yoki davlat ishchisi. Bir joyda uzoq vaqt ishlaydi, uylangan, haydovchilikda o‘rta stajga ega bo'lgan, yo'l transport hodisasiga kamdan-kam uchraydigan, sudlanmagan, bir xil hayot tarziga ega, mashinasini kam almashtiradigan o‘rtacha moliyaviv ahvoldagi shaxs. Sug'urtalanuvchi ko'rinishida ishlamaydigan, uncha qimmat bo'lmagan o‘zimizda ishlab chiqarilgan avtomobil egasi yoki korxona havdovchisi asosan vuk mashinalari haydaydi. Ko'pincha ziyon ko'rgan odam qarindosh yoki tanishi (ziyon ko'rgan bilan birga yashovchi yoki bitta ishda ishlovchi). Shuni eslatib o'tish kerakki delitant firibgaming portreti aniq chizilmagan. Chunki sug‘urtalashda firibgarlik bu- ishqibozlik uchun qilinadigan jinoyat bo'lib, unda deyarli har bir odam ishtirok etishi mumkin. Har bir alohida ko'rsatilgan belgi har doim ham yo‘l transport hodisasi volg'on ekanligidan xabar bermaydi. Biroq bunday belgilaming 2 va undan ortiq bo‘lishi- bu diqqatli belgi sug‘urta tashkilotini bunday jinoiy harakatlardan himoya qilish maqsadida sug'urtalovchi sug‘urta hodisasi haqida ariza olgan 1 - navbatda ziyon ko'ruvchining tushuntirishlarini tahlil qilish kerak. Sug'urta hodidisasi obyekti va subyektlariga mos kelishi kerak. Bunday holatda sug‘urtalovchining harakatlari 357 quvidagilar hisoblanadi. Agar tahlil natijasida sug‘urta tovoni to'lamaslikni isbotlovchi asos bo'lsa, u holda sug'urtalovchi olingan dalil va hujjatlarga binoan sharlnomada ko‘rsatilgan summani to'lab berishi kerak. Boshqa holatlarda sug‘urta hodisasi holatlari yuzasidan uzoq izlanishlar olib boriladi. Buning uchun firibgarlikni tasdiqlovchi belgilar yig'ish uchun ko'plab miqdorda mafiumot turli manbadan olish kerak . Shuning uchn sug'urtalovchi, qonun himoyalovchi organdan, bankdan, tibbiyot tashkilotlaridan va boshqa tashkilotlardan, sug'urta hodisasi bilan bog'liq hujjatlar bilan tanishib. ma’lumol yig'adi, shuningdek o'zi haqiqiv hodisani isbotlashga. oydinlashtirishga harakat qiladi. O'zbekiston Respublikasi “Sug'urta faoliyati to'g‘risida"gi qonuniga ko'ra. tashkilot, tadbirkorlik subyektlari, korxonalar sug'urtalovchiga sug'urta hodisasi bilan bog'liq ma’lumotlami berishi kerak