Reje: Kirisiw Básekiniń mánisi. Básekiniń ekonomikalıq tiykarları hám maqseti

Ba’seki razvetkasi
Reje:
Kirisiw
1. Básekiniń mánisi. Básekiniń ekonomikalıq tiykarları hám maqseti
2. Báseki strategiyası
3. Jetilisken báseki jáne onıń abzallıqları
Juwmaqlaw
Paydalanilg’an a’debiyatlar dizimi

Kirisiw

Báseki bazar ekonomikasınıń hám ulıwma tavar xojalıǵınıń eń zárúrli belgisi, rawajlandırıw usılı hám tártipke salıw mexanizmi esaplanadı. Básekiniń ekonomikalıq mazmunın túsinip alıw oǵan túrli tárepden yondashib analiz qılıwdı talap etedi. Ǵárezsiz tavar óndiriwshiler (kárxanalar ) ortasındaǵı báseki tovarlardı qolay sharayatta islep shıǵarıw hám jaqsı payda keltiretuǵın bahada satıw, ulıwma ekonomikada óz poziciyasin bekkemlew ushın gúresten ibarat. Bunda olar kerekli islep shıǵarıw quralları, shiyki zat hám materiallar satıp alıw, jumısshı kúshin jallaw ushın da gúresedi. Óndiriwshiler ortasındaǵı báseki aqır-áqıbette qarıydarlar ushın gúres bolıp tabıladı. Resursların jetkezip beretuǵınlar ózleriniń ekonomikalıq resurslarini (kapital, jer-suw, jumısshı kúshi) joqarı bahalarda satıw ushın báseki etediler. Óndiriwshiler hám resursların jetkezip beretuǵınlar ortasındaǵı báseki bazar munasábetleri rawajlanǵan, ekonomika tolıq erkinlashgan sharayatta jaqtı kórinetuǵın boladı.

Báseki qarıydarlar ortasında da júz beredi, olar tovarlardı qolay hám arzan bahalarda satıp alıwǵa háreket etediler, yaǵnıy qarıydar hár bir sarplanǵan pul birligi ornına kóbirek naflilikka iye bolıwǵa háreket etedi. Arzan hám sapalı tavardı tezirek satıp alıw ushın gúresedi. Sonday etip, báseki kóp qırlı túsinik bolıp, ol bazardıń barlıq subektleri ortasındaǵı quramalı munasábetlerdi ańlatadı.
Báseki (latınsha, “concurrere” - shaǵılısıw, to'qnashish) - bazar subektleri ekonomikalıq mápleriniń dúgisiwinen ibarat bolıp, olar ortasındaǵı joqarı payda, kóbirek naflilik hám omilli dáramatqa ıyelew ushın gúresti ańlatadı. Óz gezeginde qarıydarlar, yaǵnıy qarıydarlar sarplaǵan hár bir swmi ornına kóbirek naflilikka ıyelew ushın gúresediler, olardıń hár biri arzan hám sapalı tavar hám xızmetlerge ıyelewge háreket etedi. Ekonomikalıq resurs iyeleri usınıs etilgen resursları esabına kóbirek omilli dáramatqa ıyelew ushın gúresediler. Óndiriwshilerdiń iskerlik kórsetiwshi isbilermen resurs iyeleriniń múlk iyesi hám qarıydarlardıń dáramat iyesi retinde erkin hám ǵárezsiz bolıwı básekiniń ekonomikalıq tiykarın quraydı. Sebebi hár bir bazar subyektining óz mápi bolıp, olar sol mápke erisiw ushın ıntıladı. Múlk iyesiniń tavar islep shıǵarıw hám barlıq basqa tarawlar daǵı iskerligi sol mápke bo'ysundirilgan boladı. Bul tárepten qaraǵanda báseki erkin ekonomikalıq iskerlik etiwshi subyektlar mápleriniń dúgilisiwinen ibarat bolıwı anıq xarakterlenedi. Báseki ámeldegi bolıwınıń basqa shárti tavar -pul munasábetleriniń málim dárejede rawajlanǵan bazar sistemasında ámel etiwi bolıp tabıladı. Básekiniń rawajlanıw basqıshları : Ápiwayı tavar xojalıǵına tán bolǵan básekishilik basqıshı. Sap yamasa erkin básekine tiykarlanǵan basqısh. Monopolistik báseki basqısh. Házirgi zaman materiallıq tárepten rawajlanǵan básekishilik basqıshı.

1.