Reje: Ósimliklerdiń ontogenezi haqqında túsinik

Tema: O’simlikerdin’ ontogenezi
Reje:

1.Ósimliklerdiń ontogenezi haqqında túsinik

2. Ósimliklerdiń rawajlanıw cikli
3. Ósimliktiń máwsimlik qubılısları.
Hár qanday organizm óziniń jeke rawajlanıwında - ontogenezinde (embrional halattan boy jetip, qartayǵanǵa shekemgi aralıq) jasına qarap túrlishe fiziologiyalıq ózgerislerdi basınan keshiredi. Bul bolsa organlardıń biriniń ornına ekinshisiniń keliwi, generativ halatqa ótiwi, málim basqıshta vegetativ kóbeyiwi, denesiniń úlkeyip juwanıwı menen sıpatlanadı.
Kóp jıllıq shóp ósimliklerde tamırpaqalınıń boyına jıllıq ósiwin sanaw yamasa daraqlar paqalınıń kóldeneń kesimindegi jıllıq saqıynalar ósimliktiń haqıyqıy jasın anıqlamaydı. Ol ósimliktiń eń jas tiri bóliminiń jasın bildiredi. Bunnan tısqarı jınısıy jol menen payda bolǵan ósimlik belgili dáwirge barıp, bir neshe jas klonlarǵa ajıralıp ketiwi múmkin.
Hár bir jańa individ, yaǵnıy klonnıń bir bólimi ana ósimlik qásiyetlerin saqlaǵan boladı, biraq ol óziniń jasarǵanlıǵı menen parqlanadı. Solay etip, jańa individler ana ósimlikten ajıralǵannan soń (tuqım payda qılıp emes) óziniń rawajlanıw ciklın baslaydı.
Shóp deneli ósimliklerdegi tez almasıwshı shaqalardıń hár biri búrtik jazılıwınan baslap, gúllegenshe hám miywe hasıl qılǵansha, hámde jer ústi organınıń quwrap qalǵansha kishi rawajlanıw ciklın ótkizedi. Sonıń ushın úlken rawajlanıw ciklı degen túsinikti hám parqlaw kerek boladı. Ol ósimliktiń pútin ontogenezi, yaǵnıy tuqımda urıq payda bolıwdan tap onıń tábiyiy óliwine shekemgi dáwirin óz ishine aladı. Bunda álbette ósimlik vegetativ jol menen kóbeyse, onnan payda bolǵan vegetativ áwladlarda esapqa alınadı.
Ósimliktiń pútin ontogenezi, yaǵnıy tuqımnıń ishindegi urıǵı qáliplesiwinen baslap, tolıq vegetaciya dáwirin ótip (klonları menen birgelikte), tábiyiy nabıt bolıwına shekemgi aralıq úlken tirishilik ciklı delinedi.
U`lken tirishilik cikldı T.A.Rabotnov (1950) 4 dáwir hám 8 basqıshqa, yaǵnıy jasına qarap I latent (lat: latens-jabıq, kórinbeytuǵın), II virginil (nálshe, jaslıq, immatur-individ, virginil ósimlik), III generativ, IV senil (ǵarrı vegetativ), keyinirek bul baǵdardı A.A.Uranov (1975) oqıwshıları menen birgelikte ósimlik ontogenezin 4 dáwir hám II basqıshqa, yaǵnıy jasına qarap bóledi.
Ósimliklerdiń úlken rawajlanıw ciklı tómendegi jas dáwirlerge ajıratıladı: