Relelarning sinflari, tuzilishi va ishlash negizini o’rganish

6.1-rasm.Releli elementlarning statik xarakteristikalari.

Bulardan ko'rinib turibdiki, “x” kirish kattaligi ma’lum qiymatga yetganda “y” chiqish kattaligi birdaniga o‘zgaradi. 6.1-a,b rasmlarda kirish signalining ishorasiga farq qiladigan ikki pozitsiyali neytral relelarining xarakteristikalari keltirilgan. Kirish signalining qiymati “0’’ dan “x” gacha o'zgarsa, (6.1-a rasm) rele o'zining holatini o'zgartirmaydi. Kirish signalining qiymati “x” ga yetganda, (ishlash juftmetri) “y” chiqish signali y_min dan y_max gacha birdaniga o'zgaradi. Kirish signalini keyinchalik oshirish, chiqish signalini o'zgarishiga ta’sir qilmaydi, ya’ni y=y_max=const. Kirish signali x>x₂ dan x=x₁gacha o'zgarganda chiqish signali o'zgarmaydi, y=y_max . Kirish signali x₁ qiymatiga yetganda (qo‘yib yuborish juftmetri), chiqish signali y_max dan y_mm gacha birdaniga o'zgaradi.

Ikkita turg'un holatga ega bo'lgan ikki pozitsiyali releli qurilmalarning xarakteristikalari 6.1-d rasmda keltirilgan. Kirish signalini olib tashlaganda (x=0) rele avval ega bo'lgan (avval turgan) holatiga qaytadi. Bu bog’lanishning (6.1- d rasm) boshqalaridan (6.1-a, b rasmlar) farqi uning reversli xarakteristikasidadir, ya’ni kirish signalining ishorasi o'zgarsa, chiqish signalining ham ishorasi o'zgaradi.

6.1- e. f rasmlarda sezgirsiz zonali uchta pozitsiyali releli elementlarning xarakteristikalari keltirilgan. 6.1-e rasmda chiqish signalining kirish signaliga ta’sirining boshqacha ko'rinishi keltirilgan.

Elektromagnit relesining asosiy xarakteristikalariga yana:

• 
  quvvati bo'yicha ishlashi (R_to’l);
  
• 
  chiqish yoki kommutatsiya qilish quvvati (R_chiq );
  
• 
  to‘liq ishga tushishga ketgan vaqti (t_{to’l. ij. t.});
  
• 
  qo'shib yuborishga ketgan vaqti (t_qo’y);
  
• 
  qaytish koeffitsiyenti(K_qay);
  
• 
  zaxira koeffitsiyenti (K_zax);
  
• 
  boshqarish koeffitsiyenti (K_bosh);
  
• 
  kuchaytirish koeffitsiyenti (K_k)kabi xarakteristikalar kiradi.
  

Bunda:

R_ish -rele ishlaganda g‘altak eng kam iste’mol qilgan quvvat;

R_chiq – chiqish zanjiridagi relesining kontakti ajraladigan katta tokni manbaning iste’mol qiluvchi kuchlanishga ko'paytmasi;

T_{to’l. ij. t.} –relesining kirishiga boshqaruvchi signal berilgan vaqtdan boshlab, relesining chiqishida signalning yo‘q bo‘lgunicha (kontaktlarini ulanishi/uzilishi) ketgan vaqt;

t_qo’y –relesining kirishiga berilgan boshqaruvchi signalni olgandan boshlab, uning kontaktlarini ochishiga ketgan vaqt va yakorni qimirlashiga (t_tr) hamda harakatlanishiga ketgan vaqt (t_dv) ga tengdir, ya’ni

t_qo’y = t_tr + t_dv (6.1)