Rivojlantirish institu ti


uchraydi.  Z o n ad a,  asosan,  qushlar  (qayra,  oq  ch a g ‘alay,  gagra, glupish


bet201/253
Sana16.07.2021
Hajmi
#120939
1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   253
Bog'liq
2 5404569494171419775

qutb  lolasi  uchraydi.  Z o n ad a,  asosan,  qushlar  (qayra,  oq  ch a g ‘alay, 
gagra, glupish va boshqa), qism an qutb tulkisi, shim ol bug‘usi,  lemming, 
oq ayiq, suvlarda esa motj,  tulen, dengiz quyoni yashaydi.
T u n d r a   z o n a s i  
o ‘z  ichiga  Y evropa,  O siyoni  va  S him oliy  A m e ­
rikaning shimoliy qismlari ham da ularga yondashgan orollarni egallaydi. 
Z o n a n in g  jan u b iy  chegarasi 73° shim oliy kengliklardan, b a ’zi jo y la r­
da esa qism an 60° shim oliy kengliklardan o ‘tadi.
Z o n a d a   yillik  yalpi  radiatsiya  balansi  7 — 12  kkal  sm 2  ga,  eng 
sovuq oyining h aro rati  — 5°  dan  — 35°gacha,  eng issiq oyining h a ro ­
rati  +   5°  d an   +   13°gacha.  Q ish sovuq,  dav o m li,  yoz qisqa va salqin. 
Yillik yog‘in  m iqdori  200—700  m m .  K o ‘p  qism i  k o ‘p yillik  m uzloq 
y erlard an   iborat  b o ‘lib,  botqoqlashgan  jo y la r,  kichik  koMlar  ko ‘p. 
Asosiy tu p ro g ‘i torf-gleyli b o ‘lib, chirindisi kam   (1—2 foiz),  nordon, 
ozuqa m oddalari ju d a  kam .  Z o n aning asosiy o ‘sim liklari m ox,  lishay- 
nik,  yagel,  qutb  k o ‘knorisi,  toshyorar,  k a k lik   o ‘ti;  m ayda  b u talard an  
golubika,  brusnika,  vodyanika,  bagulnik,  p a k a n a   qayin,  tol,  daryo 
vodiylarida o n d a -so n d a  qora qaraq‘ay,  tilog‘och uchraydi.
Z o n a d a   h ay v o nlardan  qutb  tulkisi,  lemming,  shim ol  b u g ‘usi,  oq 
ayiq,  oq quyon,  k em iruvchilardan  oq sichqon yashaydi.  Q ushlardan 
oq  k a k lik,  qayra,  oq  ch a g (alay bor.
0 ‘r m o n - t u n d r a   z o n a s i  
tu n d ra  zonasi bilan o ‘rm o n  zonasi orasi- 
dagi o ‘tkinchi z o n a   hisoblanadi.  0 ‘rm o n -tu n d ra  zonasining jan u b iy  
chegarasi tundra zonasidan taxm inan 20 km  dan 200 km gacha boMgan 
lentasim on m asofa orqali oMadi.
0 ‘rm o n -tu n d ra  zonasida eng sovuq oyining harorati —10° dan — 
40°ga pasaysa, eng issiq oyining harorati  10 —  14°, yillik yogMn miqdori 
200 — 400  m m .  Asosiy  tuprogM  gley li-p ad zo l,  torfli-gleyli,  ch im li- 
oMloq.  K o‘p  qism i  botqoqlashgan.  Asosiy  o ‘sim ligi  qora  qarag‘ay, 
qayin,  tilog‘och,  m ox,  lishaynik. Asosiy hayvonlari tu n d ra  zonasidagi 
hayvon turlari boMib,  yana go m ost ay,  q o ‘n g ‘ir ayiq,  los,  tiyin (belka), 
rosomaxa,  qarqur,  chil  kabilar yashaydi.
182


2 .   J a n u b i y   s o v u q   m i n t a q a .  
Bu  m in taq a d a  quyidagi  ikkita  la n d ­
sh aft  zonasi  m avjud: 
a n t a r k t i k   m u z - s a h r o  
zonasi  va 
t u n d r a - o ‘t l o q  
z o n a s i .
A n t a r k t i k   m u z - s a h r o   z o n a s i .  
A ntarktika yarim  orolining g ‘arbiy 
qism idan tashqari A ntarktidaning deyarli  ham m a subantarktikagacha 
b o 'lg a n   qism ini  o ‘z  ichiga  oladi.  T abiati  o ‘ta  sovuq,  radiatsiya  b a ­
lansi yil b o ‘yi m anfiy, deyarli  ham m a qismi  (13,8  m ln  km 2)  m uzliklar 
bilan qoplangan.  M uzlildarning qalinligi 4,0 km ga yetadi.  Eng sovuq 
oyining harorati  —16° dan  - 7 2 °  gacha, eng issiq oyining harorati esa 
0°  d a n   past.  Lekin  absolut  m in im u m   harorat  —89,2°  ga  tushganligi 
qayd qilingan. YogMn, asosan, qor holida yog‘adi. Yillik yogMn miqdori 
m arkaziy qism ida  50  m m ,  chetlarida 500  m m  gacha yetadi.
Bu zona hududida o ‘sim liklar deyarli y o ‘q.  Faqat qirg‘oq yaqini­
dagi b a ’zi  kichik joylardan yozda m uzlar erib ,,vohalar“  deb ataluvchi 
toshloqli sahrolardan iborat boMgan hududlarni vujudga keltirgan. 0 ‘sha 
,,vohalaruda m ox va lishayniklar o ‘sadi. Zona hududida yerda yashovchi 
sutem izuvchi hayvonlar yo‘q.  Asosiy hayvonlar pingvin, qism an  tulen. 
Z onada qutb tunlari va qutb kunlari Arktikaga o ‘xshashdir.
T u n d r a - o T l o q   z o n a s i  
o ‘z ichiga janubiy qutb doirasi  ichki qism i­
dagi  h u d u d larn in g   A ntarktika  yarim orolining  g‘arbiy  qism ini  va 
subarktika orollarini oladi.  Bu hududlar yil b o ‘yi bulutli boMib, shamol 
esib  tu radi.  Eng  sovuq  oyining  harorati  —5 ° d a n —15°  gacha,  eng 
issiq  oyning  haro rati  esa  0 —  12°gacha.  B otqoqliklar  ko ‘p  boMib, 
oMloq o ‘sim liklar jam oasi  negizida oMloq,  n ordon tu p ro q lar vujudga 
kelgan.  O T m onsiz,  hayvonlari  m ayda kem iruvchilar.
3 .   0 ‘r t a c h a   ( m o M a d i l )   m i n t a q a n i n g  l a n d s h a f t   z o n a l a r i  
o ‘z ichiga 
h ar ikkala yarim sharda 20° yillik izoterm a bilan eng issiq oyining +   10° 
li izotermalari orasidagi hududlarni oladi.  Bu mintaqa hududida quyidagi 
z o n a la r joylashgan:  tayga  zonasi,  aralash  va  keng  bargli  o ‘rmonlar 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish