Salom haqida : Assalom azizlar, qalbi quyoshlar Mehringiz nuridan bahrimand yoshlar

Salom haqida : Assalom azizlar , qalbi quyoshlar

Mehringiz nuridan bahrimand yoshlar

Yurakdan sizga aylaymiz salom

Ta’zim aylab deymiz salom assalom

Shiyor :

Zakоvat ilmining tarjimoni til yorug’likka eltar kishini u bil

Maqsad :
I – shart

1. Assalomu alaykum aziz ustozlar va hurmatli mehmonlar . Bugungi kechamizga xush kelibsiz . She’riyat mulkining sultoni , o’zbek adabiy tilining asoschisi Alisher Navoiyning porloq nomi qariyib 6 asrki tillarda doston .

2. Ulug’ mutafakkir hayotiga va ijodiga oid ma’lumotlarni juda yaxshi bilishadi . Uning asarlari asrlar davomida boy ma’naviy ozuqa sifatida xalqimiz tafakkurini boyitib , ezgulik hissi bilan yashashga undab kelmoqda .

3. Ulug’ mutaffakir tug’ilgan kun mamlakatimizda har yiliqutlug’ sana sifatida tantana qilinadi . Ushbu kunda xalqimiz buyuk shoir dahosiga yana bir karra ta’zim bajo ylaydilar . U kishining porloq xotirasiga ehtirom ko’rsatadilar .

4. A. Navoiydek shoirimiz borligi bilan cheksiz fahrlanamiz . U o’zbek adabiyot ilmi tarixiga yuksak hissa qo’shgan . Adabiyotimizning buyuk namayodasi ilmiy tadqiqotlar yaratgan olim , ulug’ davlat arbobi , madaniyat homiysidir .

5. Hirot ichra tug’ildi ulug’ zot

Qozondi dunyoda ilmla zo’r ot

Taxallusi bo’ldi Navoiy ismi Alisher

Futun maydonida erlar aro er .

6. Toki yangrar hayot qo’shig’I Ochiladi orzu eshigi

Tebranadi xalqim beshigi

Navoiydan so’z ochsam agar

7. Jahon umriga teng Navoiy umri

She’riyat ahlining bayroqdori ul

G’azal olamida nidosi amri

Qo’shig’I kuy bo’lib yangragay mangu

8. Kelajakka qo’yib poydevor

Tarix so’zlar ko’zgusiga bo’y

Nazm oqar azim shiddatkor

Og’ushiga tortib ketar oy

9. A. Navoiy avlodlariga katta adabiy va ilmiy meros qoldirdi . Uning o’zbek tilidagi “ Xamsa ” asariga quyidagi dostonlar kiradi .

1. “ Hayrat – ul abror ”

2. “ Farhod va Shirin ”

3. “ Layli va Majnun ”

4. “ Sabbai Sayyor ”

5 Sa’ddi Iskandariy “

10. Mo’jizalar yaratib hamon

Atom asri qo’l silkir go’yo

Mening qalbim bir armon o’rtar .

Hamma : Navoiysin sog’ingan dunyo

No’shiravon gulgun bog’ida

Qay nargisdan taralar hayo

Yuragimni bir orzu o’rtar

Hamma : Navoiysin izlagan dunyo

Hasdlarni yongolgan hayrat

Ozodlikka qalb ochgan go’yo

Quyosh sari ko’kka bo’y cho’zib

Hamma : Navoiysin topolgan dunyo

11. O’zbekiston xalq shoiri Erkin Vohidov A. Navoiy haqida shunday degan : “ A. Navoiyni bilish , uning madaniyatini hiz qilish umuman A. Navoiyni emas balki mumtoz adabiyotni bilish har bir farzand uchun hamm qarz ha farzdir . ” deganlar .

A. Navoiyning onasini madh etib O’zbekiston xalq shoiri Abdulla Oripov shunday degan :

Bilmam qanday ayol bo’lgan

Alisherning onasi

Balki uning qalbiga ham

Lol qolgan zamonasi

Balki uning ko’zlarida

Bo’lgan og’ir bir xayol

Balki g;amgin zotdir u

Balki sho’xchan bir ayol

Balki buyuk farzandiga

Terib bergan chechaklar

Balki tunlar unga bedor

Aytib bergan ertaklar

Mayliga u kim bo’lmasin

Yolg’iz bir so’z ma’nosi

Alisherning onasi u

Navoiyning onasi

12. O’zbek adabiyotida Navoiy siymosi hassos yozuvchilardan Oybekning “ Navay ” romani , Uyg’un va Izzat Sultonning Alisher Navoiy , dramasida yorqin tasvirlangan .

Buyuk shoir pand va nasihatlarni tom ma’noda insonparvarlik , xalqchilik demakdir . Biz komil inson bo’lishimiz uchun Navoiy hikmatlariga amal qilishimiz darkor . Keling ularga bir quloq tutaylik .

Hikmatlar :

1. 
   Odami ersang demagil odami
   

Oni kim yo’q xalq g’amidin g’ami

2. 
   Tiling bilan ko’nglingni bir tut
   
3. 
   Don sochib ekin o’rmagan
   

Bilim olib amal qilmaganga o’xshar

4. 
   Befoyda so’zni ko’p aytma
   

Foydali so’zni eshitishdan qayta

5. 
   Oz- oz o’rganib dono bo’lur
   

Qatra – qatra yig’ilib daryo bo’lur

6. 
   Bilmaganni so’rab o’rgangan olim
   

Orlanib so’ramagan o’ziga zolim

7. 
   Kishining eng muhim burchlaridan biri ota – ona hurmati
   
8. 
   Yaxshilik istasang , yaxshilarga qo’shil
   
9. 
   Tilga ixtiyorsiz , ega e’tiborsiz .
   
10. 
    Yaxshilik qilmasang , yomonlik ham qilma
    

“ Navoiyni o’qish kerak “

Sirojiddin Said

Har bir kalla , har bir bosh ,

Taholatdan qo’rqishi kerak

Har bir bola , har bir yosh

Navoiyni o’qish kerak

Har bir ota , har bir mo’ysafid

Umr hikmatlarin ko’rsatib

Nafis arqonlarin qirqishi kerak

Navoiyni o’qish kerak .

Siz deysiz yo’l topish kerak

Uy qurib pul topish kerak

Yoq – yo’q u or qilishi kerak

Navoiyni o’qish kerak

Bir bolaga butun mamlakat

Ba’zan esa qirq kishi kerak

Beshiklardan tushub bolalar

Navoiyni o’qish kerak .

Samarqand – u Buxoro , Termiz

To’ylarida barchamiz jammiz

Bizlar axir kimlardam kammiz

Elga olam olqish kerak

Olamga tik boqish kerak

Navoiyni o’qish kerak .

Beruniylar , Ibn Sinolar

Ulug’bklar , Bobur Murzolar

Qurib ketmish qanday bunolar

Yosh ko’ngillar qalqishi kerak

Navoiyni o’qish kerak .

Vatan azal bitta Vatandir

U biz uchun so’lmas chamndir

Shunday ekan bola chog’lardan

O’zni anglab uqishi kerak

Navoiyni o’qish kerak .

Dilga nedur yuqishi kerak

Navoiydek buyuk zot qoshida doimo bosh egamiz . Bizga insoniylik , mehru vafo , do’stlik , sadoqat , saxovatlilik , odamiylik , kamtarlik , yaxshilik .

Bilim va ma’rifat ziyolarini taratganliklari uchun buyuk Navoiy bobomizga ta’zim qilamiz .

II – shart

G’azal va ruboiylardan ifodali yod aytish .

1. 
   Zohit sang huru menga jonona kerak
   

Jannat senga bo’lsin menga mayxona kerak

Mayxona aro saqiyu paymona kerak

Paymona necha bo’lsa to’la yona kerak

G’urbatda g’arib shodimon bo’lmas emish

El anga shafiqu mehribon bo’lmas emisj

Oltin qafas ichra gar qizil gul bitsa

Bulbulg’a tikondek oshiyon bo’lmas emish

2. 
   Xo’b el bila suhbat tutubon xo’f o’lg’il
   
3. 
   Yaxshini talab qilg’ilu matlub o’lg’il
   

Shirin so’z ila xalqqa marg’ub o’g’il

Yumshoqli hadisingniyu mahbub o’lg’il

4. 
   Ko’z birla qo’shiq yaxshi qabog’ing yaxshi
   

Yuz birla so’zing yaxshi dudog’ing yaxshi

Eng birla mening yaxshi , saqoqing yaxshi

Bir – bir ne deyin boshtin oyog’ing yaxshi

5. 
   Har kimki chuchuk so’z elga izhor aylar
   

Har necha – ki ag’yor durur yor aylar

So’z qattig’I el ko’nglini ozor aylar

Yumsho’I ko’ngillarni giriftor aylar

6. 
   El qochsa birovdin el yomon bil oni
   

Ahvoliga idbor nishoni bil oni ,

Fe’l ichra elining yonom – yomoni bil oni

7. Har kimsaki so’z demak shiorida durur

Ma’no guli nutqining bahrida durur

So’z demasin ulki , ixtiyorida durur

So’z yaxshilig’I chu ixtisorida durur

Yo’q dahrda bir besaru somon mendek

O’z xolig’a sargashtayu hayron mendek g’am ko’yida honimonim Vayron mendek yaniki aloxonu olomon mendek

G’azal : “ Kelmadi ”

G’azal : “ Topmadim ”

Mehr ko’p ko’rgizdim ammo , mehriboni topmadim

Jon basi qildim fido , oromojonim topmadim

G’am bila jonimg’a yetdim , g’amg’usore ko’rmadim

Hajr ila dilxasta bo’ldim , dilistoni topmadim

Ishq aro yuz ming malomat o’qig’a bo’ldim nishon

Bir kamon abro’da tuzqdin nishoni topmadim

Hush mulki ichra sendek shoh – u zolim ko’rmadim

Ishq kuyida vomeyqu Farhod –u Majnun qissasin

O’z ishimdin bil ajabroq , dostone topmadim

Tab ganjidin maone xurdasin yuz qatla hayf

Kim nisor etmakka shoh – u xurdadone topmadim

Ul amon ichinda bo’lsin ey Navoiy garchi men

Bir zamon ishqida mehnatidin amone topmadim .

III – shart

1. 
   Navoiy hayoti va ijodi bo’yicha 10 ta savol beriladi .
   

IV – shart

1. 
   Navouyningdonoligi aks ettirilgan sahna ko’rinishi .
   

Ona tilidan V – sinflarda III chorak

1.Fonetikada nimalar o’rnailadi ?

1. 
   Og’zaki nutqning tovush tizimi o’rganiladi .
   
2. 
   Yozma nutqning harflar tizimi o’rganiladi
   
3. 
   So’z turkumlari
   
4. 
   Gap va uning tuzilishi
   

2. Gap va gapda so’zlarning bog’lanishi tilshunoslikning qaysi

bo’limida o’rganiladi ?

a. Leksilogiya b. Morfologiya

s. Sintaksisda d. Grafikada

3. Nutq necha yo’l bilan amalgam oshiriladi ?

a. 3 xil yo’l bilan b. 4 xil yo’l bilan

s. 5 xil yo’l bilan d. 2 xil yo’l bilan

4. So’z va uning ma’nolari qaysi bo’limida o’rganiladi ?

a. Grafikada b. Leksikologiyada

s. Fonetikada d. Morfologiyada

5. Yozma nutqning harflar tizimini o’rganadigan tilshunoslik bo’limi nima deyiladi ?

a. Fonetikada b. Sintaksisda s. Grafikada d. Morfologiyada

6. Ikki harf bir tovushni ifodalovchi harflarni toping ?

a. a, b , s b. l , m , o s. a , u , i d. sh , ch , ng

7. Unli harflar berilgan qatorni toping ?

a. I , b , o’ , s , k , d b. a , o , e , o’ , u , i

s. b , j , a , u , l , t d. a , r , b , e , u , o

8. Nutq tovushlarini hosil qilishda ishtirok etadigan inson a’zolariga nima deyiladi ?

a. lab tovuslari b. bo’g’iz tovushi s. nutq a’zolari d. unli tovushlar

9. Lab tovushlari berilgan undoshlar qatorini toping ?

a. b , m , p , v , f b. a , o , I e , u s. t , I , l , b , z

d. r , s , a, u , k

10. Burun tovushlari berilgan qatorni toping ?

a. sh , ch , ng b. d , t , s s. b , a , l d. m , n , ng

11. Nutq tovushlarining asosiy vazifasi nima ?

a. So’zlarning ma’nolarini farqlash

b. Gaplarning ma’nolarini farqlash

s. So’z birikmalarini farqlash

d. Harflarni farqlash .

12. Harflarning ma’lum bir tartibda joyalshuviga nima deyiladi ?

a. Gap deyiladi b. So’z deyiladi s. Alifbo deyiladi .

d. So’z birimasi deyiladi .

13. To’g’ri talaffuz me’yorlarini o’rganuvchi tilshunoslik bo’limiga nima deyiladi ?

a. Orfoepiya b. Orfografiya s. Morfologiya d. Grafika

14. Qator kelgan unlilar berilgan so’zlar qatorini toping .

a. mutafakkir , do’st , go’sht b. soat , tabiat , saodat , maosh

s. o’lka , o’zbek , ko’klam d. teatr , telefon , mehnat

15. O’pkadan chiqadigan havo bo’shlig’ining ma’lim bir joyida yoki bo’g’izda to’siqqa uchrashidan hosil bo’lgan tovushlar qanday tovushlar sanaladi ?

a. undosh tovushlar b. unli tovushlar

s. jarangli tovushlar d. jarangsiz tovushlar

16. Tilimizda nechta undosh tovush bor ?

a. 25 ta b. 24 ta s. 23 ta d. 26 ta

17. Bo’g’in ko’chirish qoidasi buzilgan qatorni toping ?

a. mubo – rak , sha- raf – li b. is – tiq – lil , bax – ti – yor

s. zi – lo –la , meh - nat – kash d. a – ba – diy , e – shik , ko’n – gil

18. Faqat “I ” unlisi qo’llangan so’zlar qatorini belgilang .

a. …kin , …nson , …chki b. ..lyor , …rgash

s. ….lon , ….qlim , …lgak d. …tik, ….rkin

19. Faqat “u ” unlisi bilan yoziladigan so’zlar qatorini toping ?

a. oq …sh , …suz …sh , bor …sh

b. bill ..r , ….kki , sh ….ft s. kit …b , b ..lim

d. Yus …f , yut …q , qud .. q

20. So’z oxirida - d yozilib , - t talaffuz qilinadigan so’zlar qatorini belgilang ?

a. ozod , obod , e’tiqod b. qo’sht , to’rt , olmish

s. bob , , arbob , siyob d. kasb , hisob , kitob

21. Bir havo zarbi bilan aytilgan tovush yoki tovushlar birikmasi nima deyiladi ?

a. urg’u b. qo’sh undosh s. bo’g’in d. so’z urg’usi

22. Bo’g’inlar necha turli bo’ladi ?

a. 4 b. 3 s. 2 d. 5

23. Qo’sh undoshli so’zlar qatorini toping ?

a. amo , chaqqon , katta b. saodat , soat , maosh

s. muallim , muomala , soat d. taomil , geolog , oila

24. Qaysi so’zlarda tutuq belgisi tushirib qoldiriladi ?

a. sa’nat , qa’la , shu’la b. qit’a , jur’at , ma’no

s. ba’zan , e’tiqod , ne’mat d. mo’tadil , mo’jiza , mo’tabar

25. So’z bo’g’inlaridan birining boshqalaridan kuchliroq talaffuz qilinishi nima deyiladi ?

a. gap urg’usi b. ochiq bo’g’in s. so’z urg’usi d. yopiq bo’g’in