Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

4-bo‘limda 
soliq bo‘yicha soliq idoralari bilan hisob-kitob ma’lumotlari keltiriladi. 
 
 
 

---

200 
16-qaydnoma «Tayyor mahsulotning pul shaklidagi harakati»
Ko‘rsatkichlar
Bahosi 
bo‘yicha
Tannarx 
bo‘yicha
yozuv 
uchun asos
Oy boshiga qoldiq 
Ishlab chiqarishdan qabul qilish 
Qoldiq bilan jami haqikiy tannarxning hisob bahosiga 
nisbati, % 
Hisobot oyidagi ortib jo‘natilgan mahsulot 
Oy oxiriga bo‘lgan qoldiq 
Hisobot davri oxirida 16-qaydnomaning oylik jami summasi 11 -jurnal-orderga ko‘chiriladi. Bu 
jurnal-order ikki bo‘limdan iborat bulib, 1-bo‘limda tayyor mahsulot, realizatsiya bilan bog‘liq harajatlar 
hisobvarag‘i, jo‘natilgan tovarlar, sotish, haridor va buyurtmachilar bilan hisob-kitob hisobvaraqlarining 
krediti bo‘yicha yozuvlar keltiriladi. Ikkinchi bo‘limda mahsulot sotish bo‘yicha analitik hisob 
ma’lumotlari keltiriladi. 
16-qaydnoma va 11-jurnal-order asosida tuziladigan tovarni sotish haqidagi hisobotda quyidagi 
ko‘rsatkichlar ko‘rsatiladi: sotilgan mahsulotning reja tannarxi, reja va haqikiy tannarx o‘rtasidagi fark, 
sotish bilan bog‘liq harajatlar hisobvarag‘i, soliq sotishdan olingan tushum va oxirgi moliyaviy natija, 
ya’ni foyda yoki zarar summasi. 
 
Tayyor mahsulotni jo‘natishni hisobga olish
Ombordan tayyor mahsulot haridorlarga korxonaning sotish bo‘limi buyrugiga asosan jo‘natiladi. 
Mahsulotni sotish haridor korxonalar bilan tuzilgan shartnoma va jo‘natish grafigiga muvofiq amalga 
oshiriladi. Sotish rejasini bajarishda haridorlarga jo‘natilgan mahsulot hisobini to‘g‘ri tashkil qilish 
muhim ahamiyatga egadir. Buni mahsulot ortib jo‘natishdan tortib to uning uchun haridorlardan pul 
kelib tushguncha bo‘lgan tovar mahsulotning harakatini doimiy ravishda kuzatib turish kerak Bunday 
nazorat har bir dastlabki hujjat bilan jo‘natilgan tovar mahsulot bo‘yicha alohida yuritilib, shu 
mahsulotning qachon va kimga jo‘natilganligi, uning yuldagi harakatiga kancha vaqt ketishi kerakligi va 
haqiqatda qancha vaqt ketganligi, qanday haridorlar mahsulotni kachon qabul qilib olganliklari va qachon 
pulni to‘lash kerakligi, qanday haridorlar ularga junatilgan mollar uchun pul to‘lamagan va nima uchun 
to‘lanmaganligini, xullas, yuldagi barcha tovar mahsulotning takdiriga doir masalalar haqida xabardor 
bo‘lib turish imkonini beradi 
Mahsulotning ombordan ketishini rasmiylashtiruvchi hujjat- asosida haridorlarga jo‘natilayotgan 
tayyor mahsulotga schyot, to‘lov talabnomasi yoziladi va tovar oluvchi korxonaga xizmat qiluvchining 
bankiga topshiriladi.To‘lov-talabnoma. Mol yetkazib beruvchining schyot-fakturaga mos ravishda ortib 
jo‘natilgan mahsulot qiymati uchun haridorning hisob-kitob schyotidan pulni o‘tkazib berish 
to‘g‘risida bankka bergan buyrug‘idir. Unda ortib jo‘natilgan mahsulot qiymati va sotish bahosi, soni, 
assortimenti kayd qilinadi (bu holatda schyot-faktura, albatta, to‘lov-talabnomasiga ilova qilinishi lozim). 
Schyot-faktura yoki to‘lov talabnomasining alohida bandlarida tomondan to‘lanadigan temir yul bo‘yicha 
tarif summasi ko‘rsatiladi. Ba’zida haridor tomonidan tulanishi lozim bo‘lgan temir yul tarifi bo‘yicha 
summaga umumiy mahsulotning sotish bahosi qo‘shib ko‘rsatilishi mumkin. Qo‘shilgan qiymat solig‘i 
summasi alohida bo‘lmada ko‘rsatiladi. Mol yetkazib beruvchi bilan haridor o‘rtasida tuzilayotgan 
shartnoma vaqtida 
franko joy 
to‘g‘risida tuxtalib o‘tiladiki, bunda mahsulotni ortib jo‘natish bilan 
bog‘liq harajatlarni Mol yetkazib beruvchi o‘z zimmasiga oladi. Franko joyning quyidagi turlari mavjud: