Sayfiddinova muyassarning jahon geografiyasi fanidan tayyorlagan

II.BOB DUNYO OKEANI GEOGRAFIYASI
2.1. Tabiiy tarixi
Suvning kelib chiqishi: Olimlarning fikricha, Yerni hosil qilgan materialda katta miqdorda suv bo'lgan bo'lar edi. Suv molekulalari Yerning paydo bo'lishi paytida massasi kamroq bo'lganida, tortishish kuchidan osonroq chiqib ketgan bo'lar edi. Bunga atmosferadan qochish deyiladi. Sayyoralarning shakllanishi davrida Yerda magma okeanlari bo'lgan. Keyinchalik gazning chiqishi, vulqon faolligi va meteoritlarning ta'siri, hozirgi nazariyalarga ko'ra, karbonat angidrid, azot va suv bug'ining erta atmosferasini hosil qildi. Gazlar va ular bilan birga atmosfera millionlab yillar davomida to'plangan deb taxmin qilinadi va Yer yuzasi sezilarli darajada soviganidan keyin vaqt o'tishi bilan suv bug'lari kondensatsiyalanib, Yerning birinchi okeanlarini hosil qiladi. Erta okeanlar bugungi kunga qaraganda ancha issiqroq bo'lishi mumkin va temir miqdori yuqori bo'lganligi sababli yashil bo'lib ko'rinardi. Geologik dalillar Yerda mavjud bo'lgan suyuq suv vaqtini cheklashga yordam beradi. Yostiqli bazalt namunasi (suv ostidagi otilish paytida hosil bo'lgan tosh turi) Isua Greenstone belbog'idan topilgan va suv Yerda 3,8 milliard yil oldin mavjud bo'lganligini isbotlaydi. Kanadaning Kvebek shtatidagi Nuvvuagittuq Yashil tosh kamarida bir tadqiqotga ko'ra yoshi 3,8 milliard yil va boshqa bir tadqiqotga ko'ra 4,28 milliard yil bo'lgan jinslar bu asrlarda suv borligini tasdiqlaydi. Agar okeanlar bundan oldinroq mavjud bo'lsa, har qanday geologik dalillar hali topilmagan yoki undan keyin yer qobig'ini qayta ishlash kabi geologik jarayonlar natijasida yo'q qilingan. Biroq, yaqinda, 2020-yil avgust oyida tadqiqotchilar okeanlarni to‘ldirish uchun yetarli suv sayyora paydo bo‘lishining boshidan beri Yerda doimo bo‘lgan bo‘lishi mumkinligini xabar qilishdi. Ushbu modelda atmosferadagi issiqxona gazlari yangi paydo bo'lgan Quyosh hozirgi yorqinligining atigi 70 foiziga ega bo'lganda, okeanlarni muzlashdan saqladi. 3,5 Ga ga kelib, Yerning magnit maydoni o'rnatildi, bu atmosferani quyosh shamoli tomonidan olib tashlanishining oldini olishga yordam berdi. Okean shakllanishi: Yer okeanlarining kelib chiqishi noma'lum. Okeanlar Hadean eonida paydo bo'lgan va hayotning paydo bo'lishiga sabab bo'lgan deb taxmin qilinadi. Plitalar tektonikasi, muzlikdan keyingi rebound va dengiz sathining ko'tarilishi jahon okeanining qirg'oq chizig'i va tuzilishini doimiy ravishda o'zgartiradi. Global okean Yerda u yoki bu shaklda asrlar davomida mavjud bo'lgan. Okean paydo bo'lganidan beri ko'plab sharoit va shakllarni oldi va ko'plab o'tmishdagi okean bo'linmalari va ba'zida butun dunyoni qamrab oldi. Sovuq iqlim davrlarida ko'proq muzliklar va muzliklar hosil bo'ladi va suv aylanishining boshqa qismlarida miqdorini kamaytirish uchun global suv ta'minotining etarli qismi muz shaklida to'planadi. Issiq davrlarda teskari bo'ladi. Oxirgi muzlik davrida muzliklar Yerning quruqlik massasining deyarli uchdan bir qismini egallagan, natijada okeanlar hozirgidan 122 m (400 fut) pastroq edi. Taxminan 125 000 yil muqaddam so'nggi global "issiq afsun" paytida dengizlar hozirgidan taxminan 5,5 m (18 fut) balandroq edi. Taxminan uch million yil oldin okeanlar 50 m (165 fut) balandlikda bo'lishi mumkin edi.