Sh. Sodiqova

-   tartib sizlik ,  ifloslik,  nohaqlik,  y o m o n lik ,  q iz g ‘an c h iq lik k a  qarshi
t urishi-,
-  uyda va m ak tab g ach a t a ’ lim  m u assa sa sid a fo y d a lan ilad ig an  narsalar, 
non.  eiektr toki,  suv k ab ilam i  asrab-avaylashi',
-  kattaiar,  ota-onasi,  o ‘r to q ia rig a yord a m   berishv,
-  rasm   chizish.  q o ‘shiq  v a  s h e ’r   aytish,  raq s  tu sh ish , y an g i  o ‘y in ch o q  
va  o ‘y inlarni y a r a ta   olishi lozim .
.  „ 
. 
. 
T arbiyaga  te x n o lo g ik   y o n d a sh u v   -   tarb iy a
A x lo q iy   f a z ila tla rn i 
..  . 
. . .  
.  . 
,
s h a k H a n tiris h  
natijalariga  asoslam b,  ta rb iy an in g   m aq sad   va
‘ "  
. 
. 
vazifalarin i  oyd in lash tirish ,  tarb iy a  ja ra y o n i-
te x n o   o g iy asi 
^
 
^ 0Sq[cj1jn ;  a lo h id a-alo h id a loyiha-
lash, tarb iy an in g  shakl, u slub v a  v o sitalarin i  aniq b elgilab o lish g a  q aratil­
gan tizim li jaray o n .
T exnologik  y o n d ash u v   im koniyati  tarb iy a ja ra y o n in in g   o ‘z id a   u ning 
k o ‘p  om illiligi  -   k o ‘p lab   om illar  t a ’sirig a  uchrashi,  n atijalarn in g   te zd a 
n am oyon  b o ‘lm asligi,  tarbiyachi  fao liy atin in g   (b ev o sita  yo k i  b ilv o sita) 
y o 'n a ltirilg a n lig i,  k o ‘p  b o sq ich lilik   b ilan   b o g T iq   ra v ish d a  m ujassam dir. 
K o ‘p  b o sq ich lilik   tarb iy a lan u v c h in in g   u  yo k i  bu  sifat  h aq id a  ta s a w u r  
daraj asi dan tu sh u n c h ag a v a key in ro q  o ‘ zlash tirilg an larig a m uvofiq h arak at 
qilish  k o 'n ik m a sin i  sh ak llan tirish   h am d a  t o ‘g ‘ri  x u lq -atv o r  o datlarini 
sh ak llan tirish g a  o ‘tish   b ilan   tavsiflanadi.  S hunga  asosan  V .S.Selivanov 
tarb iy a jara y o n i. u n in g  b osqichlari k e tm a-k etlig i m u rak k ab  o ‘ziga xoslik- 
ka ega ekanligi haq id ag i xulo sag a keladi.  Tarbiya,  shaxs sifatlarin i shakl- 
lantirish  em otsional  y o ‘n alganlik,  x u lq n in g   m aT u m   sh ak lig a  ijodiy  m u ­
n osabat u y g ‘o tishdan boshlanadi.  Ikkinchi  b osqich h arak atn i to ‘g ‘ri  b aja­
rish  m alakasini,  y a 'n i t o ‘g ‘ri x a tti-h arak at  qilishni m ash q  qilish  sanaladi. 
K eyinchalik  harakatni  u n g a  ijobiy  m u n o sa b at  b ilan   k o ‘p  m arta  bajarish 
davom ida o q ilo n a x u lq -atv o rg a o datlantiriladi.  T ushunchani  o !zlashtirish
107

---

(sh ak llan tirish )  -   ta rb iy a  ja ra y o n in in g   key in g i  bosqichi.  O 'z la sh tiriig a n  
tu sh u n c h ala r aso sid a ijtim o iy  xulq tajrib asi  tashkil  qilinadi.
A xloqiy  fazilatlam i  shakllantirish  jarayonining  pedagogik  m aqsadlari 
uning  ijtim oiy  m aqsadlari,  ijtimoiy  m ohiyati  v a  ijtim oiy  funksiyalaridan 
kelib  chiqadi.  Ular,  birinchidan,  bolalarning  axloqiy  ko'rinishlar va  tegishli 
faoliyat  usullarini  am aliy  tatbiq  etish  k o'nikm a  va  m alakalarini  egallashini 
ta ’m inlash; ik k in ch id an ,sh u aso sd ao ‘rganilayotgansifatningyuqoridarajasini 
shakllantirishdan  iborat.  B u  m aqsadlarga  quyidagi  pedagogik  shartlar 
bajarilganidagina  erishish  m um kin:  bolalarni  zarur  sifatning  yo'naltirilgan 
rivojlanishiga  olib  keladigan  axloqiy  m azm un  bilan  boyitilgan  real  hayotiy 
vaziyatlarga  kiritish;  bolalarni  rivojlantirishga  qaratilgan  o 'z -o ‘zini  axloqiy 
takom illashtirish vazifalarini ongli ravishda o 'z  oldigaqo'yishlari; pedagogik 
ta ’sir  ilgarilab  borish  tavsifiga  ega  b o ‘lishi,  o ‘zida  yangi,  biroq  hozirgacha 
shaxsiy  tajribada  sinovdan  o ‘tganlarni  aks  ettirishi  kerak,  M a’naviy- 
axloqiy  tarbiya  ta ’rifi,  uning  psixologik  asoslari  va  m ezonlariga  asoslanib, 
loyihalangan  axloqiy  fa zila tla m i  shakllantirish  texnologiyasi  sifatida 
quyidagi tizim li ketm a-ketlikka asoslanish m aqsadga m uvofiq ( 9- rasm).
Axloqiy  fazilatlam i  shakllantirish  texnologiyasi  o 'zaro   bir-biriga 
b o g ‘langan,  bir-birini  to id irib   boruvchi  quyidagi  qadam lar  ketm a-ket- 
ligidan  iborat:  I)  nazariy  bilimlar,  fazilatlar  ta ’rifini  shakllantirish;  2) 
fazilatning  rivojlanishidagi  kam chiliklam i  aniqlash;  3)  suhbatlar,  topshi- 
riqlarga  emotsional  m unosabatni  aniqlash;  4)  fazilatning  rivojlanganlik 
darajasini m ezonlar b o ‘yicha aniqlash;  5) pedagogik vaziyatlam i yaratish;  6) 
tarbiyalanuvchilam i faazilatni nam oyon qilish b o ‘yicha faoliyatga jalb  qilish;
7)  olingan  k o ‘nikm alam i  m ustahkam lash  uchun  m ashqlar:  8)  natijalami 
baholash;  8) korreksiyalash.
M aktabgacha ta ’lim  yoshidagi  bolalarni  axloqiy tarbiyalashda turli  uslub 
va usullardan foydalanish m uhim  aham iyatga ega.