Sinf rahbarining kasbga yunaltirishdagi o'rni

2.O'quv muassasi rahbarining kasbga yunaltirish ishini tashkil etishi.
Kasbga yo‘naltirish ishini amalga oshirshsning umumiy sistemasida maktab sistemasi dastlabki boskich xisoblanadi. Kasbaga yo‘naltirish ishi maktab sistemasining vazifalari:
-shaxsning yuksak ma’naviy-axlokiy fazilatlariga ega bo‘lgan fukarolarni tarbiyalashdan;
-politexnik va boshlangich kasbiy malakalarning muayyan sistemasini egallagan bo‘lgusi malakali mutaxassisni tayyorlashdan;
-xam shaxsiy mexnat, xam jamoa mexnati muayyan tashkilotchilik malakalarini shakllantirishdan iborat.
Kasb egallashgacha bo‘lgan tayyorgarlik maktab yoshlarini moddiy ishlab chikarish soxasida mexnatga xozirlashga umumiy kismi bulib koladi. Zarur politexnik tayyorgarlikni olgan yigit yoki kiz ishlab chikarish kasbini tez egallaydi, bunda xunar-texnika ta’limi sistemasi shundan keyingi xamma boskichlarida kasbiy ma’lumot, o‘rta maxsus yoki oliy ma’lumot olish jarayoni jadallashadi.
O‘kuvchilarni kasb tanlashga tayyorlash- butun pedagoglar jamoasining, ona-onalar va zavod jamoatchiligining ko‘p yillik ta’lim-tarbiya ishidir. YOshlarni ma’naviy-psixologik jixatdan mexnat faoliyatiga tayyorlashga shaxsni xar tomonlama kamol toptirishning o‘zaro boglik jarayoni deb karaladi, bu jarayonda kobiliyat va e’tikod bilan birga o‘smirning shaxsi xarakatlantiruvchi kuch sifatida namoyon bo‘ladi.
Kobiliyat va kizikishlarni shakllantirishning politexnik asoslari va maktab yoshlari boshlangich ishlab chikarishga tayyorgarligini kengaytirish bilan uzviy boglik bo‘lishi ishchi kasblarini egallashga yo‘naltirishning xal kiluvchi shartidir.
Mexnat tarbiyasi jarayoni birmuncha ilk boskichda amalga oshirilgan takdirda bunga erishiladi.
O‘rta va yukori boskich ta’limida davomiylik shu narsalda ifodalanadiki o‘kuvchilar muntazam prinsip asosida tuzilgan yagona dasturlar bo‘yicha ishlaydilar. Bunday dasturlar asta-sekin murakkablashtirilib borishni, bilimlarni, kunikma va malakani, mexnatning muayyan usullarini egallashni ta’minlaydi
Talim va kasbga yunaltirish bilan kushilgan unumli mexnatda muntazam katnashish eng ko‘p pedagogik samara beradi
O‘rta maktablarni tamomlab yoki xunar-texnika ta’limi sistemasida, o‘kuv kambinatlarida zarur tayyorgarlikdan o‘tib, xalk xujaliginiig turli tarmoklarida darxol ishlay boshlagan etlarning soni yil sayin ko‘payib bormokda
Maktabda kasbga yunalgirish soxasidagi xamma ishlarning bir-biriga muvofiklashtirilishini ta’minlash maksadida maktab direktori raisligida kasbga yo‘naltiruvchi kengash tuziladi
Kengash tartibiga maktab direktorining tarbiyaviy ishlar bo‘yicha muovini, kasbga yo‘naltiruvchi o‘kuv-metodik kabinet mudiri, mexnat ta’limi, o‘kuvchilarning ijtimoiy-foydali, unumli mexnatini kasbga yo‘naltiruvchi ukituvchi eki tashkilotchi, bitiruvchi sinflarning sinf raxbari, maktab kutubxonachisi, maktab o‘kuvchilar tashkilotining vakillari, maktab vrachi, ota-onalar ko‘mitasining a’zolari, bazaviy korxona vakillari kiradi
Kasbga yo‘naltiruvchi kengashning ish rejasini xalk maorifi buyicha maktab kengashi ko‘rib chikadi va tasdiklaydi.
Kasbga yunaltiruvchi kengashning vazifalari kasbga yo‘naltirish bo‘yicha umummaktab va sinflarning tadbirlarini rejalashtirish va tashkil kilishdan, kasbga yo‘naltirish ishiga oid ilgor tajriba ma’lumotlarini yigish, umumlashtirish va ommalashtirishdan iborat Kasbga yo‘naltiruvchi kengash rayon maktablararo o‘kuv-ishlab chikarish kombinatlari, xalk deputatlari rayon Kengashi ijroiya komiteti xuzuridagi yoshlarni kasbga io‘naltirish va ishga joylashtirish komissiyasi, xunar-texnika ta’limi sistemasidagi o‘kuv yurtlari, bazaviy korxonalar va tashkilotlar, o‘kuvchilarning ota-onalari bilan aloka boglab turadi
Kasbga yo‘naltirishishini rejalashtirilgan chogda kengash maxalliy sharoitlarni va maktab ishining o‘ziga xos xususiyatlarini xisobga olish lozim. Kengashning kasbga yo‘naltirish ish rejasi maktab ta’lim-tarbiya ishi umummaktab rejasinit tarkibiy kismidir.
Kasbga yunaltirish kengashining majlislariga rayon maktablararo o‘kuv-ishlab chikarish kombinatlari xodimlari, muassasalar, bazaviy korxona, kishlok xunar-texnika bilim yurtlari, texnikumlar, oliy o‘kuv yurtlarining vakillari, balogatga etmaganlar ishi bo‘yicha komissiya a’zolari mexnat resurslaridan foydalanish urganlarining vakillari taklif kilinadilar.
Ukuvchilarni kasbga yo‘naltirishishini o‘tkazgan chogda maktab xodimlari va maktab ma’muriyatining vazifalari ukuvchilarni kasbga yo‘naltirishga oid yo‘riknomalar, buyruklar, karorlar bilan tanishishdan.ilmiy-metodik adabiyotni urganishdan, chikarilgan metodik tavsiyanomalarni o‘rganish va uz ishlarida foydalanishdan iborat.
3.O'quv ishlari bo'yicha mudir va o'rinbosarlarining vazifasi.
O‘kituvchining shaxsi-o‘kituvchining ijodiy rivojlanishini, yuksak pedogogik maxoratini, ipgda doimiy novatorligini, omilkorlitini, bolalarga nisbatan muxabbat va xurmatini belgilab beradigan xislatlar majmuidir. Ayni shunday o‘kituvchi o‘kuvchilarda o‘ziga nisbatan xurmat-extirom, ishga xavas tugdiradi, o‘ziga o‘xshash bo‘lish, u bilan do‘stlashish eng ezgu istaklar, istikbol to‘grisidagi, o‘z kasbi xakidagi orzularni baxam ko‘rish ishtiyokini yaratadi.
Maktabda kizikishlar bo‘yicha utkaziladigan xilma-xil mashgulotlar orasida to‘garak ishi aloxida axamiyat kasb etadi. Maktabda to‘garaklarning asosiy ko‘pchiligiii mexnat ta’limi o‘kituvchilari olib boradi.
Bular - ishlab chikarish - texnika to‘garaklaridir. O‘kituvchi bunday to‘garaklarda o‘kuvchilarda ixtirochilik, konstruktorlik singari maxsus kobiliyatlarni ijodiy rivojlantirish uchun barcha shart-sharoitlarni yaratish imkoniyatiga ega.
SHunday kilib,mexnat ta’limi o‘kituvchisi ishida kuyidagi yunalishlarni;
-kasb maorifi - o‘kuvchilarni mexnat faoliyati soxalari, xalk xo‘jaligining ayrim tarmoklari.kasblar va mutaxassisliklar bilan tanishtirish;
-psixologik pedogogik maslaxat - mexnat faoliyatining turlari to‘grisida, o‘kuvchi xislatlari, bilimlari va mayllariga eng muvofik bo‘lgan kasblar va mutaxassisliklar xakida o‘kuvchiga gapirib berish;
-kasb tarbiyasi - o‘kuvchilarda u yoki bu kasbga nisbatan barkaror kizikishlarini shakillantirish;
-amaliy kasbiy ko‘nikish - mexnat faoliyatining turli soxalarida kuchlarni amaliy jixatdan sinab ko‘rish uchun shart-sharoitlar yaratishg;
-kasbga yo‘naltirish maksadida o‘kuvchining shaxsini o‘rganish, mexnatga bo‘lgan kizikishlarni va kasbga kizikishlarni shakillantirish kabi yo‘nalishlarni ko‘rsatib o‘tish mumkin.
Tajriba shuni ko‘rsatadiki, o‘kuvchilarda kasbga bo‘lgan barkaror kizikishni shakllantirish ishlari samaradorligini oshirish uchun:
- fan asoslarini o‘kitishning.mexnat ta’limining va fakultativ mashgulotlarning fanlararo alokalarini, davomiyligini, politexnik va kasbga yo‘naltirish yo‘nalishini ro‘yobga chikarish;
- politexnik ma’lumot, mexnat ta’limi va kasbga yo‘naltirishning o‘kuvchilar ijtimoiy-foydali, unumli mexnati bilan o‘zaro alokasini ta’minlash;
- o‘kuvchilarning bir maksadga karatilgan ijtimoiy axamiyatli o‘kuv-ishlab chikarish topshiriklarini bajarishlari;
- xalk xo‘jaligining turt soxalarida o‘kuvchilarning kizikishini rivojlantirishga shaxsiy, tabakalashtirilgan yondashuvni amalga oshirish;
- o‘kuvchilarni kasbga yo‘naltirish soxasida maktab o‘kituvchilari bilan ishlab chikarish jamoalarining birgalikda ish ko‘rishi;
- sanoat kishlok xo‘jalik kasblarini targib kilish lozim. Tabiiy-matematik turkum fanlarni o‘rgangan chogda o‘kuvchilar konkret iktisodiy rayondagi etakchi kasblar bo‘yicha mexnat mazmuni bilan tanishish, ana shu kasblarni muvaffakiyatli egallash uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni olish imkoniyatiga egadirlar.