Spektroskopiya haqida tushuncha Reja

IQ-spektrometrik tahlil usuli 3 bosqichdan iborat:
1 – tahlil uchun modda namunasini tayyorlash
2 - IQ-spektrni olish
3 - olingan IQ-spektrni standart namuna spektri bilan solishtirish (interpretasiyalash va identifikasiyalash).
1. Modda namunasini tahlil uchun tayyorlash tahlil aniqligining muhim omillaridan biri bo‘lib, suyuq moddalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki tegishli erituvchida eritilib, qattiq moddalar esa vazelin moyi bilan aralashtirilib yoki kaliy bromid bilan taxtakachlab aniqlanadi. Tahlil qilinayotgan namunada namning bo‘lmasligi IQ-spektr olishning muhim omillaridan biri hisoblanadi.
Namuna faqat hovonchada maydalanib, hosil bo‘lgan kukun IQ-nurni o‘tkazuvchi muhitga joylashtiriladi.
Kaliy bromid 4000-400sm^-1 da yutilish bermaydi. Vazelin moyning bu oraliqda beradigan yutilish yo‘llari juda kichik intensivlikka ega. Tahlil uchun dori moddasidan 15 mg, tabletka massasidan esa 5 mg olish maqsadga muvofiq.
2. Har bir IQ-spektrni olishdan oldin havoning spektri olinadi. Bu spektr «fon» spektri deyilib, havo tarkibidagi uglerod (IV) oksidga va namlikka xos bo‘lgan, juda kam intensivlikdagi yutilish yo‘llarini beradi.
Zamonaviy uskunalarda spektrni olish va uni ishlab chiqish «Spektrolyum» dasturiga ko‘ra IBM turidagi maxsus kompyuterlarda bajarilmoqda.
Uskuna to‘g‘ri ishlashi uchun tebranmaydigan mustahkam yuzaga o‘rnatilgan, suv manbalari (nam) va qizdirish ta’siridan muhofaza qilingan bo‘lishi kerak.
Suv IQ-spektrda yutilish berib, uskunaning optik qismidagi kaliy bromid esa namlikni yutishi natijasida xiralashib qoladi. Shu sababli uskunadagi quritish vositasi vazifasini bajaruvchi silikagel har haftada almashtirib turiladi.
3. Deyarli barcha zamonaviy farmakopeyalarga dori vositalari chinligini IQ-spektrometrik aniqlash usuli kiritilgan bo‘lib, bunda tekshiriluvchi moddaning standart namunasidan foydalanish tavsiya etilgan. Tekshiriluvchi namunaning infraqizil spektri standart namuna spektri bilan yutilish yo‘llari va ularning intensivligi bo‘yicha mos bo‘lishi talab etiladi. Ba’zida moddaning chinligi solishtiriluvchi modda spektri bo‘yicha ham aniqlanadi. Buning uchun dori moddasining IQ-spektri olinib, spektrlar to‘plami (atlas)dagi ayni shu moddaning spektri bilan solishtiriladi. Kalibrlangan to‘lqin uzunligi shkalasidagi farq polistirol plyonkasi standart spektri bilan solishtirilib topiladi.
Yelektromagnit to‘lqinlar uzunligi 10^-13m (gamma-nurlarda)dan 10^-14 m (radioto‘lqinlarda)gacha bo‘lishi mumkin. Elektromagnit nurlanish to‘lqinlarning bor diapazoni elektromagnit spektr deb ataladi.
Elektromagnit spektrning ko‘rsatgichlari