Steam texnologiyalari fanidan Tursunova Madinabonuning tayyorlagan mustaqil ishi

STEAM texnologiyalari fanidan Tursunova Madinabonuning tayyorlagan mustaqil ishi
ESSE

STEAM bu — S – science, T – technology, E – engineering, A – art va M – mathematics. Ingliz tilidan o`zbek tiliga o‘girsak, bu shunday bo‘ladi: tabiiy fanlar, texnologiya, muhandislik, san‟at va matematika. Ushbu yo‘nalishlar zamonaviy dunyoda eng mashhur bo‘lib kelayotganini anglab yetishimiz darkor. Shuning asosda bugungi kunda STEAM ta‘lim tizimi asosiy tendentsiyalardan biri sifatida rivojlanmoqda. STEAM ta‘limi yo‘nalishi va amaliy yondashuvni qo‘llash, shuningdek yuqoridagi 5 ta sohani yagona ta‘lim tizimida integratsiyalashuviga asoslangan.STEAM yondashuvi o‘quv samaradorligiga qanday ta‘sir qiladi?

Uning asosiy g‘oyasi shundan iboratki, amaliyot nazariy bilimlar singari muhimdir. Ya‘ni, o‘rganish paytida biz nafaqat miyamiz bilan, balki qo‘limiz bilan ham ishlashimiz kerak. Faqat guruh devorlarida o‘rganish tez o‘zgaruvchan dunyo bilan hamqadam emas. STEAM yondoshuvining asosiy farqi shundaki, bolalar turli xil mavzularni muvaffaqiyatli o‘rganish uchun ham miyani, ham qo‘llarini ishlatadilar. Ular olgan bilimlarni o‘zlari ―uqib oladilar‖ .STEAM ta‘limi nafaqat o‘qitish usuli, balki fikrlash tarzidir. Shu bilan birgalikda STEAM ta`lim quyidagi muhim vazifalarni amalga oshirishni ko`zda tutadi.
1. Aniq soha va mavzular bo'yicha integratsion jarayonni rivojlantirish.
3. Bolalarda tanqidiy fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish va muammolarni hal qilish.
2. Haqiqiy hayotda ilmiy va texnik bilimlarni qo'llash.
4. Bolalarda o'z kuch-qobiliyatlariga ishonchni shakllantirish.
5. Faol muloqot va jamoaviy ish olib borish.
6. Texnik fanlarga qiziqishni uyg`otish.
7. Yangi loyihalarga ijodiy va innovatsion yondoshish.
STEAM - ta‘lim texnologiyasi har doim bilim va badiiy izlanishning holatiga asoslangan loyiha uslubiga asoslangan bо‗lib, u о‗z amaliy tajribasi asosida bilim olishda va keyinchalik olingan bilimlarni bolalar faoliyatining ustuvor yо‗nalishlarida qо‗llashda: о‗yin, dizayn, bilim va tadqiqot faoliyati texnik ijod elementlari bilan.
STEAM texnologiyasi bolalarga dunyoni tizimli о‗rganish, atrofdagi hodisalarning о‗zaro munosabatlarini aniqlash va tushunish, yangi, g‗ayrioddiy va juda qiziqarli narsalarni kashf qilish imkonini beradi. Yangi narsalar bilan tanishishni kutish qiziqish va kognitiv faoliyatni rivojlantiradi; о‗zingiz uchun qiziqarli vazifani aniqlash, usullarni tanlash va uni hal qilish uchun algoritm yaratish, natijalarni tanqidiy baholash qobiliyati - muhandislik fikrlash uslubini ishlab chiqish va jamoaviy faoliyat qobiliyatini rivojlantiradi. Bularning barchasi bolaning rivojlanishining tubdan yangi, yuqori darajasini ta‘minlaydi va kelajakda kasb tanlashda yanada keng imkoniyatlar yaratadi.
Janubiy Koreya, Yaponiya, Rossiya, Angliya, Fransiya, Germaniya kabi taraqqiy etgan davlatlar tajribasida maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida bolalarda bog‗lanishli og‗zaki nutqni va ulardagi ilk kommunikativ kоmpetensiyalarini rivojlantirishga jiddiy yondoshadilar. Rossiyada pedagog olimlar tomonidan bolalarning og‗zaki nutqini rivojlantirish, kommunikativ kompetensiyalarini shakllantirishga xizmat qiladigan, Janubiy Koreya va Yaponiyada esa ilk yoshdan bolalarni jamiyatdagi ijtimoiy-kommunikativ xulq-odobga о‗rgatish bо‗yicha zamonaviy innovatsion usullar ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan, bolalarni maktab ta‘limiga sifatli tayyorlashda bu kabi jahon miqyosidagi ilg‗or tajribalarni ommalashtirish zarurati vujudga kelmoqda. Shuningdek, «STEAM – ta‘lim» (Science – tabiiy fanlar, Technology – texnologiyalar, Engineering – texnik ijodkorlik, Art – san‘at, Mathematics – matematika) yondashuvi ta‘lim- tarbiya jarayonini tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etmoqda 1 . STEAM yondashuvining eng mashhur namunasi – AQSH dagi Massachusets Texnologiya
Instituti (MIT). Ushbu dunyo universitetining shiori ―Mens et Manus‖ (Aql va qo‘l). Massachusets Texnologiya Instituti bolalarga STEAM tushunchasini oldindan o‘rganish va tanishish imkoniyatini berish uchun STEAM kurslarini ishlab chiqdi va hattoki ba‘zi ta‘lim muassasalarida STEAM o‘quv markazlarini yaratdi.
STEAM ta‘lim texnologiyasining boshqa texnologiyalardan farqi shundaki, bolalar turli xil mavzularni muvaffaqiyatli о‗zlashtirishlari uchun bir vaqtni о‗zida aqliy faoliyat bilan birga amaliy faoliyatni uyg‗unligini ta‘minlaydilar. Bunda ―Aql va qо‗l‖ iborasiga amal qiladilar. Olgan bilimlarini amaliy faoliyatda kо‗rib tezda uqib, о‗zlashtirib oladilar.
О‗yin-Qurilish-Kognitiv va tadqiqot faoliyati – badiiy va ijodiy faoliyat turlari. XXI asr texnologiyalarini –dasturlash elementlari va raqamli texnologiyalarni о‗zlashtirish. Har bir modul STEAM ta‘lim maqsadlarini amalga oshirishni ta‘minlaydigan aniq vazifalarni kompleks ravishda hal qilishga qaratilgan:kognitiv tadqiqotlar jarayonida bolalarni intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish va ilmiy- texnik ijod qilishga о‗rgatish. Maktabgacha yoshdagi bolalarda Badiiy-texnik ijodiyotni sintez qilish, umuman AKT (axborot kommunikatsiya texnologiyalari) va raqamli texnologiyalarni rivojlantirish, media ma‘lumotlarni takomillashtirish asosida animatsion samarali foydali mustaqil faoliyatini tashkil etish, bolalarni mantiqiy va algoritmik fikrlashi, rejalashtirish va modellashtirish qobiliyatlarini rivojlantirishdan iborat.
STEAM ta‘lim texnologiyasining asosiy pedagogik ahamiyatli jihati shundaki, shaxsni integratsiyalashgan rivojlanish imkoniyatidir. Integratsion yondashuv turli xil faoliyat turlari – о‗yin, texnik, nutq, vizual, kommunikativ, kognitiv va boshqalarning о‗zaro bog‗liqligida namoyon bо‗ladi.
Dastlabki STEM maktablarda yangi g'amxo'rlikka muhtoj bo'lgan muhim narsalar sifatida targ'ib qilingan. Keyin, to'satdan, STEAM bir xil turdagi ko'nikmalarni targ'ib qiluvchi yangi so‘z qisqartirildi. Qo'shilgan «A» - san'at uchun, ijodkorlik va dizayn yo‘nalishlaridan foydalanishga alohida e'tibor berishni anglatadi.Bu turdagi asl qisqartma esa, STEM dasturining ilm-fanni o'qitishning eng yaxshi usullaridan biri ekanligini ko'rsatdi, ammo hozir siz STEAMning qanday afzalliklari haqida bilasizmi. Yoki maktablar STEM dan Dizayn va Innovatsiyalarga o'tishlari kerak, yoki STEM yoki boshqa STEMda o'zgarishlarni olish uchun musiqa qo'shishi kerak. Ushbu yangi qisqartmalar STEM hozir eskirib qolgan kabi ko'rinadi va maktabgacha ta‘lim tashkilotlari va maktablar eng oxirgi qisqartmasi bilan olishlari kerak.Maktabgacha yoshdagi bolalar ilm-fan va texnologiya bilan bog'liq sohalarda raqobatbardosh mahoratga ega bo'lmasligiga amin bo'lganingiz uchun, ushbu qisqartma narsalarning barchasi haqida hamma narsani bilib olish mumkin.
STEM + STEAM
Ilm-fan texnologiyasi va matematika o'zaro bog'liq tushunchalarni o'rgatadigan va tanqidiy fikrlash va analitik ko'nikmalar bilan yechilgan muammolarni aniqlashga qaratilgan ilm-fan va unga aloqador mavzularga zamonaviy yondoshuvni ramzlash uchun ishlatiladigan qisqartma bo'ldi.Keyinchalik, Rhode orolining Dizayn maktabi qisqartirilgan STEAM qo'shimchasini qo'shdi, ayniqsa, qo'shiqni qo'shib qo'ydi.Bu yaxshi dizayni va ijodiy yondashuv elementlari ham o'qitishga qo'shilganligini namoyish qilish uchun mo'ljallangan. Boshqa maktablar va tarbiyachilar ham o'zlarining burilishlari va qisqartmasi bilan musiqani ikkinchi M qo'shib qo'yishdi.
Stenforddan Design Thinking loyihasi kabi dasturlar mavjud, ular loyihalarda STEM ko'nikmalarini tez-tez ishlatadigan haqiqiy muammolarni hal qilish va tanqidiy fikrlashni o'rgatadi.Maktabgacha yoshdagi bolalarda lego-qurilish,konstruksiyalash-STEAM ta‘lim moduli sifatida o‘rgatish maqsadga muvofiqdir. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida qurish-yasash va konstruksiyalashga o‘rgatishda har bir yosh guruhlaridagi rivojlanish markazlari muhim ahamiyat kasb etadi. Qurish-yasash, konstruksiyalash va matematika markazida turli xil va shakllardagi qurilish elementlari mavjud bo‘lib, bolalar ulardan o‘z fantaziyasiga tayangan holda inshootlar bunyod etadilar, masalan, kuzatgan va ko‘rgan tarixiy obidalari, uylar, binolar, do‘konlar va hokazolar. Qurilish bilan mashg‘ul bo‘lgan bolalar bu yerda juda ko‘p narsalarni o‘zlashtirib oladilar.Bu esa bolalaarda ilk matematik qobiliyatlar va ijtimoiy ko‘nikmalarni egallashga yordam beradi, Shu orqali ularda ijodiy yondoshishni namoyon etish va bajariladigan ishga diqqatni jalb etishni o‘rganadi. Ushbu markazda tarbiyachilar va bolalar hohish-istagiga ko‘ra ko‘plab turli narsalarni – o‘yinchoq mashinalarni, yuk mashinalari, baland binolar, samolyotlar, turli qurilish materiallari tavsiya etiladi.
Muassasalarida bolalarga qurish-yasash faoliyatini o‗rgatishdaqurilish materiali, konstruktor, qog‗ozdan, tabiat, tashlandik materiallaridan va boshqalardan
Foydalaniladi. Materialni turi qurish yasash turini aniqlab beradi. Qurilish materiali – mayda va yirik-geometrik figuralardan (kub, silindr, prizma va hokazo…) iborat. Мashg‗ulotlarda qurilish materiallaridan turli xil mayda to‗plamlardan foydalaniladi. Mashg‗ulot paytida materiallar ko‗p bo‗lishi kerak. Tarbiyachi qurilish materiallaridan qurish-yasash faoliyatini tashkil etayotgan odam, hayvon, o‗simlik va transportni ifodalovchi mayda o‗yinchoqlarni tanlashi maqsadga
Muvofiqdir.Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar tevarak atrofdagi konkret
Narsalarni, ya‘ni quyon uchun uy, mashinalar va yulovchilar uchun ko‗prik yasaydilar.
O‗yinchoqlarni qurish-yasashdaishlatish katta ahamiyatga ega, o‗yin faoliyatini rivojlanishiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Qurilish materiallarni ma‘lum bir
Shkaflarda, tartib bilan saqlanadi.
Кonstruktorlar. Кatta maktabgacha yoshdagi bolalar mashg‗ulotdan tashqari konstruktorlardan (taxtali, plastmassa, metall va keramika) foydalanadilar.