T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

6.1.
 
OSI modelida pog‟onalarning o‟zaro bog‟lanishi va xizmatlari
 
Tarmoqning protokol modeli.
Protokol modeli axborotni uzatish va qayta 
ishlashda asosiy jarayonlarni amalga oshirishda obyekt va mantiqiy modullar 
o‗zaro ta'sir pog‗onasida tarmoq ishi qoidalarini tasvirlab beradi. Modelda o‗zaro 
ta'sirning hamma qoidalari (protokollari) funksional ma'nosiga ko‗ra alohida 
guruhlarga-protokol bloklarga birlashadi. Protokol bloklar iyerarxik tartibda 
joylashgan va ulardan har biri ba'zi pog‗onadagi ob'ektlar o‗zaro ta'sir protokollar 
ro‗yxatidir. 
N pog‗onadagi vazifani N-ob'ektlar bajaradi, ular mazkur pog‗onaning 
mahalliy funksiyalariga ega. Protokol bloklar pog‗onalar bo‗yicha shunday 
bo‗lganki, N pog‗ona vazifalarini bajarishiga avvalgi (N-1) pog‗ona ob'ektlari 
ishtirokiga to‗liq tobe va to‗liq ishtiroki bilan ta'minlanadi. Shunday qilib, har bir 
quyi pog‗ona yuqori pog‗onaga xizmat ko‗rsatadi. N pog‗onadagi har qanday 
ob'ekt faol holatga o‗tganda quyidagilarni beradi: 
1) 
N-ob'ektlar foydalanuvchi ma'lumotlari o‗rtasida uzatilayotgan va 
mazkur ob'ektlar birlashishi operatsiyasi bilan bog‗liq bo‗lmagan axborot; 
2) 
(N-1) pog‗ona uchun boshqaruvchi axborotni, uning yordamida N-
ob'ektlarni «birlashish» muammosini muvofiqlashtiradi. 
Protokol modelda ob'ektlarning o‗zaro ta'sir qoidalari muayyan tarmoq uchun 
standartlarni aniqlaydi hamda protokol (bir pog‗onadagi ob'ektlarning o‗zaro ta'sir 

---

t.me/tuit_students_chanel 
standartlari) va interfeys (qo‗shni pog‗ona ob'ektlarining o‗zaro ta'sir standartlari) 
sifatida tasniflanadi. Bu tushunchalar avvalgi modellarga o‗xshash. 
Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) jahonning ko‗p mamlakatlarida 
axborot tarmoq va komp'yuter tizimlarini tashkil qilish tajribasini tahlil qilib, 
hisoblash tarmoqlarini tashkil qilish konsepsiyasini ishlab chiqdi va uni ochiq 
tizimlar arxitekturasi deb nomladi. Bu konsepsiyaga muvofiq ochiq tizimlar o‗zaro 
bog‗lanish etalon modeli (Open System Interconnection basic reference model) 
ishlab chiqildi va 1983 yilda tasdiqlandi. Mazkur model' bunday tizim va 
tarmoqlarni ishlab chiqishni aniqlovchi va tartibga soluvchi halqaro standartlarni 
kiritishga imkoniyat beradi. OSI modelida 7 pog‗ona ajratilgan (6.1-rasm). 
OSI modelining yuqori yettinchi pog‗onasi qo‗llanish pog‗onasi bo‗lib, unda 
foydalanuvchilar terminal tizimlarida va ular o‗zaro hamkorlik qiladigan 
tarmoqning oxirgi tizimlarida bajariladigan qo‗llanish jarayonlari o‗zaro 
hamkorligi boshqaruvi amalga oshiriladi. 
Oltinchi pog‗ona-taqdimot pog‗onasi, yettinchi pog‗onadan kelgan 
ma'lumotlar mazkur tarmoqda har qanday ma'lumot taqdim etiladigan ko‗rinishga 
aylantiriladi. Bu orqali tarmoq oxirgi tizimlari sifatida komp'yuterning har xil 
turlarini qo‗llashni cheklamaydi. Bu yerda ma'lumotlarni siqish, ularni shifrlash 
amalga oshiriladi. 
Beshinchi pog‗ona-seans pog‗ona, foydalanuvchilarning uzoqlashgan 
jarayonlari o‗rtasida aloqa seansini ochish uchun mo‗ljallangan. U shartli 
adreslarni, ya'ni axborotni kiritish/chiqarish nuqtalari raqami yoki oxirgi tizimlarni 
o‗zaro bog‗langan portlarini aniqlash bilan shug‗ullanadi. 
Portlarni band qilish paytidan boshlab ma'lumotlarga kirish va chiqish portlari 
raqamlari beriladi. 

---