Табиий шароитларни яхшилашда ўсимлик ва хайвонларнинг роли



Download 416,83 Kb.
Pdf ko'rish
Sana13.04.2022
Hajmi416,83 Kb.
#549418
Bog'liq
2-maruza - Tabiiy sharoitlarni yaxshilashda



Табиий шароитларни яхшилашда 
ўсимлик ва хайвонларнинг роли


Режа:

1. Ўсимликларнинг табиий шароитларни 
яхшилашдаги аҳамияти.

2. Ҳайвонларнинг табиий шароитларни 
яхшилашдаги аҳамияти

3. Ўсимлик ва хайвонларнинг камайиб кетиш 
олдини олиш чора тадбирлари



Ўсимликлар дунёси Ердаги хаётнинг манбаи 
ҳисобланиб, улар йилига 380 млрд т. Органик
модда ҳосил қилади. Унинг 325 млрд тонна денгиз 
ва океан ўсимликларига, 38- млрд тонна
ўрмонларга, 6 - млрд тонна яйловларга тўғри
келади. Бундан ташкари ўсимликлар табиатда энг 
мухим жараённи - фотосинтезни ўтаб, барча тирик 
организмларни нафас олиши учун зарур бўлган
кислородни етказиб беради.



Фотосинтез натижасида жахондаги сув 5,8 млн йилда, 
атмосферадаги кислород - 5800 йилда, карбонат ангидрид ( 
СО2 ) - 7 - йилда янгиланиб туради. Инсонларнинг кундалик 
хаётида ўсимликларнинг ахамияти жуда катта. Ўсимликлар 
мухим табиий географик омил сифатида Ер юзидаги сув 
окимига, буғланишига, тупрокда нам сакланишда.
Атмосферанинг пастки қисмидаги Хаво оқимига, шамолни 
кучи ва йўналишига, хайвонларнинг хаётига катта таъсир 
этади.



Ўсимликлар шахар ва қишлоқларнинг
микроиқлимига таъсир этиб, Хавони тозалаб 
туради ва Хавода кислород микдорини доимо етарли 
даражада мавжуд бўлиб туришини таъминлайди.
Ўсимликлар жамият учун беҳисоб озик-овкат, хом-
ашё, дори-дармон воситасидир.
Курилиш материаллар ва бошка сохаларнинг
асосий манбаидир. Ўсимликлар хар хил кийим-
бош, ичимликлар тозалаш учун, шу-нингдек чорва 
моллари учун асосий озука манбаи булиб хисобланади. 
Инсонларга завк-шавк берадиган эстетик лаззат
сифатида хам ахамиятлидир.



Ер шарида мавжуд булган 500 минг усимлик 
турининг 6000 тури-дан инсон кундалик
хаѐтида фойдаланади. Шундан 1500 тури 
доривор усимлик сифатида ахамиятга эга.
Узбекистонда - 4148 тур усимлик мавжуд 
булиб, шундан - 577 таси доривор усимликлар
103 тури буѐкдор усимликлар, 560 тури эфир 
мойли усимликлар хисобланади.
Узбекистоннинг чул, адир, тог ва яйловларида, 
тукайзор ва утлокларида, вохаларда
устирилаѐтган маданий усимликлар холатини 
яхшилаш, улардан унумли фойдаланиш ва 
уларни химоя килиш каби масалалар хозирги 
куннинг долзарб вазифаларидан хисобланади.



Узбекистон ер майдонинг 5 % ѐки 2,37 млн.
Гектарини урмонлар ташкил этади. Бундай
урмонларнинг бир кисми республиканинг
текислик кисмида, колган кисми тогли районларда
жойлашган. Урмонларнинг вилоятлари буйича
таксимланиши (жадвалга каранг) Республикада
саноат учун хом ашѐ хисобланган усимликлардан
шувок, черкез, исирик, итсийғок, куен суяк, етмак,
шокара, мармарок, зира, сунбул, бодом, тог пиѐзи,
широч, сугур уни, астрагал, чиннигул, лолалар,
кампирсоч ва бошкалар хисобланади

Айникса бундай камайиб, ноѐб булиб колган
усимликлар мах-сус мухофаза олиш талаб 
этилмокда. Республикада «кизил китоб» ига 400 
дан ортик усимлик турлари киритилган




Хайвонлар усимликлар билан узвий алокада булиб 
туради. Усимликларни куѐшдан олаѐтган энергиясини 
100% десак, шунинг 50% ини узлаштири
органикмоддалар хосил килади. Ана шу 
органикмоддалар утхур ва бир - бири билан
овкатланадиган этхур хайвонлар томонидан истеъмол 
килинади. Натижада хайвонлар фаолияти нормал
утади. Хайвонлар уз навбатида усимликларга таъсир
курсатиб, уларни чанглатишда, уруг ва меваларни 
таркатишда иштирок этади. Баъзи хайвонлар,
чунончи, йирткич кушлар зараркунанда 
кемирувчилар кириб, усимликларнинг
хосилдорлигини оширади, баъзи фойдали хайвонлар 
эса усимликларни айрим зарарли хашорот ва
касалликлардан саклайди.



Инсонларнинг салбий таъсири натижасида Республикада 
мавжуд булган сут эмизувчи ѐввойи хайвонларнинг 99 
туридан - 32 си, паррандаларнинг - 410 туридан 31 таси, 
баликларнинг -79 туридан 5 таси «Кизил китиоб» га
киритилгани бизга маълум. ( жадвалга каранг). Хайвонларни 
мухофаза килиш, уларнинг табиатдаги мувозанатини саклаб 
колиш, камайиб кетаѐтган хайвонларни сонини (бошини)
кайта тиклаш учун асосан овчилик ва балик овлашни 
тартибга солиш, курикхона ва буюртма майдонларини 
ташкил эитш лозим. Хайвонлар яшайдиган жойларнинг 
экологик холати яхшиланади. кишлок хужалик ишлаб
чикаришда ерлардан фойдаланганлар хайвонлар учун 
утлайдиган майдонлар колди-рилади, уларни 
иклимлаштиришга эътибор берилади, захарли пре-паратлар 
таъсиридан химоя килинади ва шунга ухшаш тадбирлар
амалга оширилади.


Юртимизда йўқ бўлиб кетаётган 
ўсимликлар тури

Минг девона, Шохимардон асрогали,
Шакартап, ламиромакуси, Эчисон липрача, 
Уз. Чинигули, Калин тукли эремостахис,
Кардош Жовкосин, Леман лоласи, зарафшон 
сахта клаусияси, Заъфар, олатог заъфари,
Сертук чангилли, лола лола Каттик
бакалсимон, сутлама Кизил-яшил асроган, 
Корайган Тукли лола, Тукли ширач,
Турсимон мой караган, Тошерар
неуроламаси, Тянъ-Шан марвараги,
Туркистон зулофияси, улугбек скабиозаси, 
Федченко липидолофаси


Ўзбекистон «кизил китобига» киритилган ноёб хайвон 
турларининг руйхати

Сут эмизувчилар: Гепард, 
Коплон, коракуйрук, жайрон, 
Коракулок Кунгир айик, Ирбис 
Кук сугур, Катта шамшапалак, 
Устюрткуйи, Илон бурут
,Итолги Йурга тувалок, Кичик 
бургут, Кичик оккуш, Лайлак 
Лочин, Малабош лочин, 
Мармар урдак, Осиѐ лой 
хураги, Малин Мапхур, Митти 
кушоѐк, Олакузан Силовсин
Сиртлон, Тожик ѐки Бухоро



ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!

Download 416,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish