Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta`sir qiluvchi omillar. Talab qonuni

3-§. Talab miqdori va taklif miqdori wrtasidagi
nisbatning wzgarishi. Bozor muvozanati.

Biz yuqorida turli omillar ta`sirida talab va taklif miqdorining wzgarib turishini kwrdik. Lekin talab bilan taklif miqdorlari bir-birlari bilan doimo ma`lum nisbatda bwladi, bu nisbatlar wzgarib turadi. Ba`zan talab miqdori taklif miqdoridan oshib ketib, narx kwtirilsa, ayrim paytda taklif miqdori talab miqdoridan oshib ketib, narx pasayib qoladi. Talab miqdori bilan taklif miqdori wrtasidagi nisbat bir-biriga teng bwlgan holat bozor muvozanati deyiladi. Bozor muvozanati vujudga kelgan holda shakllangan narx bozor narxi deyiladi. Ba`zan uni muvozanatlashgan narx ham deb yuritiladi. Bozor muvozanati va muvozanatli narx har doim mavjud bwlib turmaydi, ularga ta`sir qiluvchi kwplab omillar muvozanatlikning buzilishiga sabab bwladi. Ammo iqtisodiyotda ushbu muvozanatga doimo intilish mavjud bwladi.

Talab va taklif tushunchalari tahlili, bizga sotuvchi va xaridorlar manfaatlari mos kelishini qarab chiqishga wtish imkonini beradi. Mos kelishlik wz ifodasini muvozanatli narxda topadi.

Oldingi bandlarda kwrib chiqilgan talab va taklif egri chiziqlarini bitta grafikka joylashtirib bozor muvozanatli nuqtasini hosil qilamiz (7-chizma):

T_b=T_f=N_m=M_m, bu erda: T_b - talab, T_f - taklif, N_m - muvozanatli narx, M_m – tovarning muvozanatli miqdori.

Grafikda E nuqatga muvozanatli narx (N_m) va mahsulotning muozanatli miqdori (M_m) mos keladi. Ya`ni, narx 250 swm bwlganda, xaridorlar mazkur tovar (un) dan 3 tonna sotib olishga, sotuvchilar esa 3 tonna unni bozorga chiqarishiga tayyor bwladi. 200 swmlik narxda sotuvchilar va xaridorlar ahvoli butunlay wzgaradi: sotuvchilar faqat 2 tonna unni sotishga, xaridorlar esa 5 tonna sotib olishga tayyor bwladi va hokazo.

swm 350 300 250 200 150 100 50 0

P D ortiqcha ishlab chiqarish S E S D t aqchillik 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 Q, tonna