Talaba huquqi va vazifasi

Kar`erning bosh parametrlari

Oxirgi chuqurlik — bu qiya va tik joylashgan uyumlarni qazib olishda, kar`erning ishlab chiqarish quvvati, uning maydondagi o’lchamlari, qazib olinadigan kon massasi ja`mi hajmi aniqlanadi. Gorizontal va og’ma uyumlar uchun oxirgi chuqurlik tabiiy shart-sharoitlar bilan aniqlanadi va kar`erni butunligicha qazib olish davrida ozgina o’zgaradi. Oxirgi chuqurlik kar`yerni loyihalashtirish vaqtida o’rnatiladi. Hozirgi vaqtda jaxonda kar`yerlarning chuqurliklari 400 metrlarni tashkil etadi. Loyixalarda 700 metrgacha chuqurlikda ochiq kon ishlarini olib borish mo’ljallanmoqda.

Yer yuzasida uyumning cho’zilishi va ko’ndalang yo’nalishi bo’yicha kar`erning ko’rsatkichlari, uyumning o’lchamlari ya`ni kar`yerning tubi, chuqurligi va uning borti qiyalik burchagi o’lchamlari bilan aniqlanadi. Ular chizma tasvir holida yoki analitik o’rnatiladi. Plandagi kar`erning shakli ko’pincha oval`simon shaklga ega bo’ladi. Kar`erning uzunligi 100 metrdan 8 km.gacha masofaga, kengligi esa konning tuzilishiga qarab 4 km.gacha uzunlikda o’zgarib turadi.

Kar`yyyer osti o’lchamlari, kar`erning oxirgi chuqurlik belgisida qazib olinayotgan uyum qismi bilan chegaralanadi. Kar`yerning ostki minimal o’lchamlari pastki pog’onada olib borilayotgan jinslarni xavfsiz qazib olish va yuklash shart-sharoitlari bilan aniqlanadi (kengligi bo’yicha kamida 20 metr, uzunligi buyicha 50 metrdan kam bo’lmasligi kerak).

Kar`yer bortining qiyalik burchagi bort yonbag’iri massivi jinslari mustaxkamligi va transport kommunikaciyalarining joylashtirilishi shart-sharoitlari bilan aniqlanadi. Qoplovchi tog’ jinslarini qazib olishni kamaytirish maqsadida bortlarning qiyalik burchaklarini iloji boricha tikroq qilib olinadi.

Kar`yer chegarasidagi butun kon massasi hajmi, korxonaning ishlab chiqarish quvvatini, uning qazib olinish muddatini va boshqa bir qancha ko’rsatkichlarni belgilovchi zarur ko’rsatgich hisoblanadi.

Foydali qazimalarni kar`yer chegarasidagi zaxiralari —qazib olish mumkin bo’lgan chegarani, kar`yerning qazib olish muddatini va qazish ishlari iqtisodiy natijalarini aniqlovchi asosiy ko’rsatkich hisoblanadi. Har bir pog’ona (gorizont) va kar`yer maydoni chegarasidagi zaxiralar, konni geologik qidirish vaqtida o’rnatiladi.
Ma’ruza 11