Таълимотлари ва тилшунос алломалар хакида маълумот берилади



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/125
Sana22.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#573317
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

Абу Наср Форобий
Крмусий олим Абу Наср Форобий (873-930 ) яратган асарлар 
ичида «Фанлар таснифи» (ёки «Фанлар таснифи хакидаги суз») 
китоби тилшунослик масалаларига багишлангаклиги билан 
ажралиб туради. Буюк аллома 
тилшуносликнинг фонетика, 
морфология, синтаксис, орфография, орфоэпия ва стилистика 
каби булимлари хакида дастлабки тушунчаларни берган.1
Форобий фонетика хакида фикр юритар экан, нутк 
товушлари, товушларнинг ундош ва унли турлари, ундош 
товушларнинг пайдо булиши, урни, унли товушлар ва уларнинг 
хусусиятлари, сузга кушимчалар кушганда юз берадиган товуш 
узгаришлари, сузнинг фонетик меьёри хакида фикр юритади.
У лексика юзасидан маълумот берар экан, лексик бирлик 
булган суз масаласига, суз маъноларининг таснифи масаласига 
т)^хталади, яъни суз маъносининг икки турини: содда ва 
мураккаб булишини курсатади. Содда маъноли сузларга: о д а м ,
х а й в о н , г у л , о в к а т, о с м о н каби аташ вазифасини 
бажарувчи алохида сузларни киритса, мураккаб маъноли 
сузларга: нарса ва унинг белгисини билдирувчи: Б у о д а м -
б и л и м л и , б у - г у л - у с и м л и к каби ифодаларни 
киритади.
Форобий 
морфология 
масаласида 
сузларни 
араб 
тилшунослиги га асосланган холда от, феъл ва харфларга
1 Абу Наср Форобий ва Абу Рай\он Берунийнинг тилшуносликка оид фикрларини 
беришда А.Нурмоновнинг “Узбек тилшунослиги тарихи” асаридан фойдаландик.
www.ziyouz.com kutubxonasi


ажратади. Отларни иккига: атокли ва турдош отларга булади. 
Аникроги, содда маъноли сузларни иккига ажратади: 1) атокли 
отлар: З а й д , А м р; 2) турдош отлар: о д а м , х а й в о н , о т в а
бошкалар. Отларга сон категорияси (бирлик, иккилик, куплик), 
феълларга замон ()пгган, хозирги, келаси замон) категорияси 
хослигини таъкидлайди.
У синтаксис масаласида суз бирикмаси хакида, нуткнинг 
кисмларга булиниши, сузларнинг кандай бирикиш коидалари 
ва хукм билдириши, сузларнинг кушилиш турлари хакида фикр 
юритади.
Форобий 
орфография 
масаласида 
сузларнинг 
ёзилиш 
коидалари юзасидан хам дастлабки маълумотларни беради.
Форобий шеърият - шеър хакида фикр юритар экан
шеърнинг ёзилиш улчовлари, яъни шеърнинг ёзилишидаги 
тулик ва нотулик улчовлар, кайси улчов ёкимли ва чиройли 
эканлиги, умуман, шеър товуш ва бугинлардан ташкил топиши 
хакида фикр баён килади.
Форобий улуг файласуф олим сифатида умумийлик ва 
хусусийлик диалектикаси нуктаи назаридан тилга
лисоний 
ходисаларга хам мурожаат килади.
У от, феъл ва юклама каби суз туркумларининг араб тилида 
хам, юнон тилида хам мавжудлигини айтиб, буни умумийлик 
сифатида талкин килади. Айни вактда араб тилшунослари ушбу 
суз туркумларини шу тил ходисалари, бирликлари асосида 
тахлил килсалар, юнон тилшунослари эса кайд этилган 
морфологик категорияларни уз она тили материаллари асосида 
Зфганишларини таъкидлайдики, бу жараён хусусийлик сифатида 
намоён булади. Бинобарин, диалектик фалсафанинг умумийлик 
ва хусусийлик категорияси тилнинг муайян тушунчалари оркали 
узининг исботини, тасдигини топади.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish