"Tasdiqlayman" Davolash fakulteti dekani professor B. T. Xolmatova " " 2012 y

Bioetika 

Bioetika - biomedisina fanlarini fanlararo taraqqiyot va sog’liqni saqlash amaliyoti soxasiga yangi 

texnologiyalarni  joriy  etish  natijasida  yuzaga  kelgan  etik,  falsafiy,  antropologik  muammolarni 

tadqiqot qiluvchi fan soxasidir.Xozirgi zamon tibbiyoti va boshqa fanlarni rivojlanishi ko’pgina 

ijtimoiy  va  ruxiy  muammolarni  xal    qilinishini  taqozo  etadi.  Bioetika  fani  o’rganuvchi 

muammolar: 

•  Reproduktiv  texnologiyalar  (suniy  urug’lantirish,  "probirkada"  urug’lantirish,  surrogat 

onalik) va abort, kontrasepsiya; 

•  inson va xayvonlarda tadqiqot o’tkazish; 

•  Bemorni o’tkaziladigan radikal muolajalarga munosabati, uni shu masalalardagi xuquqi; 

•  O’lim  tushunchasini  aniqlashtirish,  o’zini  o’ldirish  va  evtanaziya  (faol,  sust,  ko’ngilli, 

zo’rlab); 

•  O’lishi aniq bemorlarga munosabat (xospislar); 

•  Vaksinasiya va OITS; 

•  Oilani rejalashtirish va demografiya masalalari; 

•  Genetika muammolari (gen tadqiqotlari, gen injeneriyasi genoterapiya); 

•  Transplantologiya; 

•  Sog’likni saqlash soxasida odilona xolislik; 

•  Insonni klonlashtirish ; 

•  O’zak xujayralar bilan tadqiqotlar va boshqa masalalar. 

Bioetika  termini  Amerika  vrachi  Van  Ransseler  Potter  tomonidan  (Van  Ransselaer  Potter) 

"Bietika: kelajakga ko’prik" (1971y.) kitobida ekologik etikani aloxida variantini ifodalash uchun 

---

foydalanilgan.Potter  g’oyasi  gumanitar  va  biologik  fanlarni  bir  yo’nalishda  xarakat  qilib  fan 

texnika  taraqqiyoti  natijasida  yerdagi  xayotni  noto’g’ri  zararli  ko’rinishga  kirishishini  oldini 

olishdan iborat edi. 1964 yilgi Butun dunyo mediklari assotsiatsiyasining Xelsinki deklarasiyasida 

ilmiy  izlanishlarda  rioya  qilish  uchun  birinchi  xalqaro  etika  standarti  ishlab  chiqildi.  Tibbiy 

tadqiqotlarning  ikkinchi  etik  standartlari  2000  yil  Butun  dunyo  mediklari  assotsiatsiyasining 

Xelsinki II deklarasiyasi tarkibida  qabul qilindi. 

Muloqotning tarixiy modellari. 

1.   Gippokrat modeli ("Zarar keltirma") 

Gippokrat  (460-377  E.A.)  qasamyodida  modelni  tarifi  bor.  "Bemorga  zarar  keltirma,  Bemorni 

axvolini yomonlashtiradigan muolaja qilinmasin.» 

2.   Parasels modeli ("yaxshilik qil") 

Parasels (1493-1541 y m) - paternalizm g’oyasi. (Rater -" ota" lat) 

3.   Deontologiya modeli ("Shifokor burchi"). Deon -"Burch" burch qoidalariga rioya qilish. 

4.   Bioetika modeli (inson sha'ni va xuquqini xurmat qilish).  

Axborot kelishuvchanligi tamoyili 1972 y. Amerika shifoxonalari assotsiatsiyasi qabul qilgan. Bu 

tamoyilda shifokor bemorga kasallik , muolaja va uni zaruriyati to’g’risida to’liq ma’lumot beradi.  

Bemor o’zi ongli muolaja turini tanlash kerak.