“Tasdiqlayman” O„quv ishlari bo„yicha prorektor prof O. R. Teshaev 201 yil

Chang kasalliklarini oldini olish chora-tadbirlari. 
Chang  hosil  bo„ladigan  ishlab  chiqarishning  barcha  tarmolarida  unga  qarshi  va 
chang kasalliklarini oldini olish kompleks chora-tadbirlaridan iborat bo„lib, asosan uch 
yunalishda olib boriladi: 
1. 
Texnologik; 
2. 
Sanitar-texnologik; 
3. 
Tibbiy profilaktik tadbirlari. 

---

 
 
Texnologik choralar eng samarali hisoblanadi, chunki bu yunalishda changni hosil 
bo„ladigan  manbada  kamaytiriladi.  Yoki  butunlay  bartaraf  etish  mumkin.  Eng 
samarador  tadbirlarga  texnologik  jarayonni  uzgartirish  mumkin.  Suvli  parmalash  hosil 
bo„lgan  chang  namlanadi.  Suv  bilan  cho„ktiriladi  va  havoga  kushilmaydi.  Kumir 
katlamlariga  oldidan  3-4  atm.  Bisimida  suv  urilganda  mahsulot  sirti  urilagnda,  uni 
yig„ib  olish,  ortishda,  tashishda    va  tushirishda  chang  hosil  bo„lishi  va  uni  tarqalishi 
keskin  kamayadi.  Sanitar  texnologik  chora  tadbirlar  mahalliy  va  umumiy 
ventilyasiyadan  foydalanish  katta  ahamiyatga  ega  bo„lib  changga  qarshi  kurashda 
tuldiruvchi  asosiy  san-texnologik  choralardir.  Asosan  mahalliy  havo  olib  ketuvchi 
ventilyasiyaga  manbani  qobiq,  yon  tomondan  germitizatsiyalashgan  moslama 
o„rnatilishi  maqsadga  muvofiqdir.  Changni  tortib  olish  joyidagi  havoning  tezligi  1,5-4 
m  sek  kam  bo„lmasligi  changning og„irligi  oshishi,  tortish tezligi  oshishi bilan  amalga 
oshiriladi. Mahalliy havo havo tortuvchi ventilyasiyani qo„llash changni manbani o„zida 
yo„qotib ish joyi havosida changni hosil bo„lishini yo„q qiladi. Bundan tashqari umumiy 
havo olib keluvchi ventilyasiya o„rnatilish ish joyidagi havo turg„unligini ta'minlaydi.  
Tibbiy  profilaktik  tadbirlar  kasb  kasalliklarining  oldini  olish  choralarining 
unumdori bo„lib ishga qabul qilishdan oldingi va davriy tibbiy ko„riklar hisoblanadi. Bu 
ko„riklar  UzResSSV  ning  300  sonli  buyrug„i  asosida  o„tkaziladi.  Chang  hosil 
bo„ladigan  ish  joylarida  nafas  yullarida  kasali  bor  shaxslar  burun  to„sig„ini  qiyshigi, 
surunkali  bronx  o„pka  kasalliklari,  upka,  TBK,  tibbiy  ko„riklarda  kasb  bilan  bog„liq 
kasalliklarini  dastlabki  belgilarini  aniqlash  va  uni  oldini  olishdan  iboratdir.  DTK 
o„tkazilishi  changni  turiga  qarab  12-24  oyda  bir  marta  o„tkaziladi.  Tibbiy  ko„rikda 
terapevt  LOR,  dermatolog,    akusher-ginekolog,  stomatolog  mutaxassislari  qatnashadi. 
Changga  qarshi  asosiy  tadbirlarda  yul  kuyiladigan  eng  ko„p  mikdor  (PDK)  gigiyenik 
me'yorlar hisoblanib, qonunlashtirilgan. Hozirgi kunda 100 dan ortiq fibrogen ta'siri bor 
aerozollar  me'yorlangandir.  Prfilaktika  yana  chang  bilan  ishlaydigan  ishchilar  yoshi 
chegaralanishi, ya'ni yer osti chang hosil bo„ladigan ish joylariga 20 dan yosh erkak va 
ayollar qo„yilmaydi. Bir qator ishlab chiqarishda ish vaqti 6 soat, qo„shimcha ish haqi, 
ta'til  va  oldinroq  pensiyaga  chiqish  rxsat  etilgan,  bo„lmasa  anemiya  xolati  yuz  beradi. 

---

 
 
Metil  spirti o„ziga xos  ma'lum  hidga  ega  fizik  kimyoviy  xossasi  etil  spirtiga o„xshash, 
lekin  ta'sir  doirasi  kuchli  hisoblanadi.  Nafas  yullariga  og„iz  orqali  ta'sir  etadi.  Kirish 
nervi kuchli ta'sir qilib o„limga sabab bo„lishi mumkin.