Tema: Házirgi jónelistegi poeziyanıń tematikası

Birewler bar bir tιrnaqqa zar,
Táwbege kel … aldιńda balań!
Sen tuwralι bir sιpsιń xabar…
Ayanιshlι biyshara hayal!


Tek olarǵa keregi tániń,
Tarqaǵansha nápsi-qumarι.
Kókirekte jan ba óz janιń,
Áy, sormańlay jigittiń yarι!


Shóptiń basι qιymιldamaydι,
Átirapta bolmasa samal…
…Sol jιlmaqay qollarιń menen
Qostarιńdι hám sιypap-sιlarsań…
Gúnań awιr, názeriń tómen,
Ishten bozlap, ishten jιlarsań.
(“Ey, sormańlay jigittiń yarι!”)
X.Dáwletnazarov gárezsizlik jιllarιnda epikalιq poeziyada da jemisli qálem terbetti. Shayιr bul dáwirde “Hásiret háwiri”, “Paraxatshιlιq haqqιnda sóz”, “Anama xat”, “Búlbil pιǵanι”, “Qaraqalpaq bayazι” “Iyesiz jurt”, “Ziywariy shejire”, “Shólirkew azabι”, “Álwidaǵ muhabbat, xosh qal, jaslιǵιm” atlι poemalarιn da keń jámiyetshilik dιqqatιna usιndι.
X.Dáwletnazarovtιń “Álwidaǵ, muhabbat, xosh qal, Jaslιǵιm” atlι nasrιy prozalιq hám “Iyesiz jurt” atlι qosιq penen jazιlǵan poemalarιnιń óz-ara ortaq bahalιlιǵι sol - shayιr bul dóretpelerin lirik qaharmanlardιń tuwιlǵan jerge bolǵan sheksiz súyispenshiligin, patriotizm temasι menen Ana-Jerge tawsιlmas ιqlas ideyalarιn barιnsha tereńnen sáwlelendirgen. Ásirese, bul qásiyetler, meyli, ol qara sóz túrinde bolsa da “…Xosh qal, Jaslιǵιm!” dóretpesinde de ózinshe ιqlas, ayrιqsha bir jalιnlι pafos penen berilgenligi qaraqalpaq poezisι menen prozamιzdaǵι ózgeshe bir kórinislerdiń bir dep qarawǵa tuwra keledi. Mιsalι`
“…Ex, Tentek, Tentek!” Sennen qansha suwlar aqqan?! Sennen qansha úmit hám ármanlar aqqan. Sennen suw emes, nur aqqan, ómir aqqan. Qanshadan qansha ul-qιzlardιń shoq balalιǵιn, shalqιǵan ǵoshshaqlιǵιn, hasa tayanǵan ǵarrιlιǵιn kórgensiz…talay qaytιp, talay tasιǵan, talay márte shadlιqtan máwij urιp, talay márte muńlarǵa batqan “Tentek jabιm!” Men sennen neshe ret kesip ótkenimdi bilmeymen, “Tentek jap” Tek jasqańa jetiwden, burqasιnlaǵan ιlay suwιńnan sańurιslap ishiwge de qánáát etpey, kókiregimdi kóksińe qoyιp, awzιmdι basιp, shιp-shιp terge túsip ishetuǵιnιmdι bilemen. Kúni boyι ishińnen shιqpay balιqqa aylanιp kete jazlaǵanιmdι bilemen…”
Mine, bunnan basqa da biz keltirip úlgere almaǵan tekstlik mιsallar shayιrdιń lirik qaharmanlarιnιń naǵιz patriotlιq sezimlerin tereńnen ańlawǵa múmkinshilikler ashιp, ol barιp-barιp jigit muxabbatιna, muxabbat bolǵanda da jańa baslanǵan “bala-jigitlik” muhabbattιń sadalιǵι menen hadallιǵιna barιp ushlasιp ketedi. Bul jolda shayιr-jazιwshι ayrιqsha tábiyǵιylιq súwretlewleri menen sol bir muxabbattιń ayralιǵι menen lázzetli demlerin ayrιqsha poetikalιq sheberlik penen ashqan.
“Iyesiz jurt” - talant iyesiniń búgingi awιllardaǵι ayιrιm unamsιz halatlar tuwralι jazιlǵan shιǵarmasι yamasa lirik qaharmannιń óz tuwιlǵan jeriniń házirgi ιsqιnsιz ekologiyalιq-ruwxιy kórinislerin beriw arqalι insaniyattιń tábiyatqa islegen orιnsιz opasιzlιqlarιnιń tragediyasιn ashatuǵιn dóretpe, gumanizmi basιm shιǵarma desek te arzιydι. Onda shayιrdιń – lirik qaharmannιń úyi kóship baratιrǵanda, olardιń izine ergen “Qutlιayaq” atlι iyttiń tuwǵan jerge sadιqlιǵι da, olarǵa ermey sol bir shiylewsiz dálizde qalιp ketken qarlιǵashlardιń tuwǵan uyaǵa sadιqlιǵι da, ózi ósken topιraqtι qιymay, olardan dúkkish tamιrι menen qoparιp atιrǵanda da tιrmasιp jazdιrǵιsι kelmey qarmanιp atιrǵan túrli-túrli aǵashlar da sezimtallιq, názik tábiyatlιlιq penen lirizmniń tereńligi arqalι júdá tásirli túrde súwretlengen. Sonιń ushιn da olardaǵι tiri janzatlardιń biri, insaniyatqa oǵada sadιqlιǵι menen ajιralιp turatuǵιn Qutlιayaq iyt tuwralι mιnaday qatarlar da óz realizmi, tereń patriotizmge tolι ekenligi menen bahalι`


Kekse Anamdι, qarιndasιmdι,
Úydiń awιr dáskesin alιp,
Kóshti…
Biziń ǴQutlι ayaǵιmιzǴ,
Barǵan jerde júrdi talanιp.
Ketip qalιp júrdi awιlǵa,
Oǵan hesh kim dιqqat bólmedi.
Abzal kórip eski mákandι,