|
Keynsdagi ilmiy iqtisodiy yangilik - o‘zidan oldingi iqtisodchilar iqtiso- diyotni tahlil qilishning mikroiqtisodiy usuhni taklif etgan bo‘lsalar, u iqtisodiy tahlilining makroiqtisodiy usulini ishlab chiqdi, uni milliy iqtisodiyot darajasida amalda qo‘lladi, iqtisodiyot nazariyasini, uning tahlil usulini yangiladi. To‘g‘ri, bu makroiqtisodiy tahlil qilishning ma’lum namunasini F. Kene XVIII asrda qishloq xo'jaligi va sanoat misolida, K.Marks XIX - Keynsdagi ilmiy iqtisodiy yangilik - o‘zidan oldingi iqtisodchilar iqtiso- diyotni tahlil qilishning mikroiqtisodiy usuhni taklif etgan bo‘lsalar, u iqtisodiy tahlilining makroiqtisodiy usulini ishlab chiqdi, uni milliy iqtisodiyot darajasida amalda qo‘lladi, iqtisodiyot nazariyasini, uning tahlil usulini yangiladi. To‘g‘ri, bu makroiqtisodiy tahlil qilishning ma’lum namunasini F. Kene XVIII asrda qishloq xo'jaligi va sanoat misolida, K.Marks XIX
- asrda kapitalistik tuzum iqtisodiyoti misolida ko‘rsatgan edilar. Ulardan keyin iqtisodchilar faqat mikroiqtisodiy tahlilga o‘tib olgan edilar, ya’ni ular ayrim olingan iqtisodiyot subyekti, korxonalar darajasidagi xo'jalik faoliyatini o‘rganishib, butun iqtisodiyot uchun takliflar, xulosalar qildilar. Ulaming nazarida bunday usul bilan iqtisodiyotni inqirozsiz rivoj lantirish mumkin edi. Ular korxonada ishlab chiqarish va muomala harajatlarini kamaytirish, foyda olishni maksimallashtirish, korxonalarga investitsiyalar jalb etib, shu yo‘l bilan kapital samaradorligini oshirish masalalari bilan shug‘ullandilar. Biroq bunday yondashuv iqtisodiyot naza- riyasida, iqtisodiyotda m a’lum siljishlar, o‘zgarishlarga olib kelgan bo‘lsa ham, ulaming takliflari korxonalarni iqtisodiy inqirozdan asrab qolol- mayotgan edi. 1929-1933- yillardagi jahon iqtisodiy inqirozi butun kapitalistik dunyoni, xususan AQSH iqtisodiyotini larzaga soldiki, bu siyosiy iqtisod fanida qandaydir yangi tahlil usuhni kashf etishni taqozo etar edi.
Bunday ulug‘ sharafga aynan J. Keyns, keynschilik, uning ilmiy izdoshlari muyassar bo‘lishdi. Keyns taklif etgan «makroiqtisodiy tahlil» usulining mohiyati nimada edi? U makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar- aholi daromadlari, ulaming band- ligi, ish haqi, investitsiyalar, jamg‘arish, muomaladagi pul miqdori, narx-navo, foyda, foiz kabilar o ‘rtasidagi bog'liqliklami ochib berdi. Zero, bu iqtisodiy ko‘rsatkichlardagi o‘zgarishlar o ‘z-o‘zidan alohida iqtisodiyot subyektlarining ham butun milliy iqtisodiyotning ham barqaror rivojlanishi va iqtisodiy o ‘sishiga olib kelardi. M asalan, aholi daromadlarining ortib borishi ularning jamg‘arishga, investitsiyalashga intilishiga sabab bo‘ladi, buning natijasi o ‘laroq, aholi uchun yangi ish joylari yaratiladi v a. h. k. Keyns talab va taklif masalasida ham yangicha yondashuv qildi, ya’ni oldingi iqtisodchilar (masalan J. B. Sey) ilgari surgan g'oyaga ko‘ra, taklif o‘z-o‘zidan tovarga taklifni keltirib chiqaradi. Keyns ta’limotiga ko‘ra esa iqtisodiyotdagi keskin muammolar ochilishi resurslar taklifi bilan emas, balki ularga talabdan axtarish lozim. Demak, talabni shakllan- tiradigan omillami ishga solish zamr. Uning iqtisodiy g‘oyasi psixologik omil bilan bog‘lanadi, u iqtisodiyotda «asosiy psixologik qonun» amal qiladi, deb qaraydi. - Bunday ulug‘ sharafga aynan J. Keyns, keynschilik, uning ilmiy izdoshlari muyassar bo‘lishdi. Keyns taklif etgan «makroiqtisodiy tahlil» usulining mohiyati nimada edi? U makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar- aholi daromadlari, ulaming band- ligi, ish haqi, investitsiyalar, jamg‘arish, muomaladagi pul miqdori, narx-navo, foyda, foiz kabilar o ‘rtasidagi bog'liqliklami ochib berdi. Zero, bu iqtisodiy ko‘rsatkichlardagi o‘zgarishlar o ‘z-o‘zidan alohida iqtisodiyot subyektlarining ham butun milliy iqtisodiyotning ham barqaror rivojlanishi va iqtisodiy o ‘sishiga olib kelardi. M asalan, aholi daromadlarining ortib borishi ularning jamg‘arishga, investitsiyalashga intilishiga sabab bo‘ladi, buning natijasi o ‘laroq, aholi uchun yangi ish joylari yaratiladi v a. h. k. Keyns talab va taklif masalasida ham yangicha yondashuv qildi, ya’ni oldingi iqtisodchilar (masalan J. B. Sey) ilgari surgan g'oyaga ko‘ra, taklif o‘z-o‘zidan tovarga taklifni keltirib chiqaradi. Keyns ta’limotiga ko‘ra esa iqtisodiyotdagi keskin muammolar ochilishi resurslar taklifi bilan emas, balki ularga talabdan axtarish lozim. Demak, talabni shakllan- tiradigan omillami ishga solish zamr. Uning iqtisodiy g‘oyasi psixologik omil bilan bog‘lanadi, u iqtisodiyotda «asosiy psixologik qonun» amal qiladi, deb qaraydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
