Terrorizimning insonyatga tahdidi

G’arb madaniyati haqida so’z yuritar ekan, ruhiy ta’sirlarning urushga, terrorchilikning esa xalqlarga o’tkazadigan ta’siri haqida to’xtalib o’tadi. Tiberius (Tiberius – 14-37 yy.) va Kaligula (Caligula – 37-41 yy.) singari ba’zi Rim hukmdorlari o’z saltanatlariga qarshi bo’lganlarni bo’ysundirish uchun zo’ravonlik, mol-mulklarni musodara qilish va o’lim jazosini qo’llar edilar.

• G’arb madaniyati haqida so’z yuritar ekan, ruhiy ta’sirlarning urushga, terrorchilikning esa xalqlarga o’tkazadigan ta’siri haqida to’xtalib o’tadi. Tiberius (Tiberius – 14-37 yy.) va Kaligula (Caligula – 37-41 yy.) singari ba’zi Rim hukmdorlari o’z saltanatlariga qarshi bo’lganlarni bo’ysundirish uchun zo’ravonlik, mol-mulklarni musodara qilish va o’lim jazosini qo’llar edilar.
• Germaniyada Adolf Gitler tuzgan fashistlar hukumati, Sovet Ittifoqida Iosif Stalin boshliq kommunistlar hukumati kabi ba’zi hukumatlar terrorchilikni o’z siyosiy rejalarining ajralmas bir bo’lagi deb hisoblaganlar. Shuning uchun ham, iqtisodiy, siyosiy va madaniy manfaatlarni ro’yobga chiqarish uchun g’oyaviy-ideologik pardalar ortida davlat terrorchiligini amalga oshirganlar.
• Jahonda yuzlab terrorchilik uyushmalari mavjud. Ular ichida eng ko’zga ko’ringanlari: Olmoniyadagi “Bader maynxuf”, Italiyadagi “Qizil gvardiya”, Yaponiyadagi “Qizil Armiya”, Irlandiyadagi “Respublikachilar Armiyasi”, Perudagi “Nurli tuproq” va Bask orolidagi “ETA” uyushmasi. “ETA” – g’arbliklarning aytishicha, yigirmanchi asr tarixidagi eng mashhur terrorchilik uyushmasi hisoblanadi.

Amerika Qo’shma Shtatlari ham qora tanlilarni va o’zgacha fikrlovchilarni yo’q qilish bilan dong taratgan “Kukluksklan” tashkiloti kabi jahondagi yuzlab terrorchilik uyushmalariga in bo’lib kelgan. g’arblikmutafakkirolimlarvatashkilotlar “terrorchilik” haqidao’nlabta’riflaraytganbo’lib, ularningbarchasi“Siyosiy maqsadlarni ro’yobga chiqarish yo’lida qonuniy bo’lmagan kuch va tahdidni ishga solish” ta’rifida mushtarakdir.Shunday olimlardan biri Jonatan Uayt, terrorchilikka oid mavzuga kirishishdan avval (1991-yil) uni siyosiy yo’nalishlar tarafidan tushunish bilankifoyalanmasligimiz zarurligini uqtiradi.Chunki sosiologiya fani bu mavzuga kata e’tibor bermoqda va terrorchilik tushunch asining yagona ta’rifi yo’q ekanini ta’kidlamoqda.Shuning uchun ham Jonatan Uayt terrorchilikni turli ta’riflarni o’z ichiga olgan o’lchovlar bilan ta’riflash kerak, deb taklif qiladi: terrorchilikning oddiy va soda ta’rifi. Ya’ni,“xavf tug’dirish va yo’nalishni o’zgartirish maqsadidagi zo’ravonlik vavtahdid”; Terrorchilik ta’rifi uchun qonuniy qolip-o’lchov. Ya’ni, “terrorchilik – qonunni poymol qiladigan va davlat tarafidan jazolashni taqozo etadigan jinoiy zo’ravonlik”; terrorchilikning tahliliy ta’rifi. Ya’ni, har bir terrorchilik ortida turgan muayyan ijtimoiy va siyosiy omillar; davlatning terrorchilikni himoya qilishi ta’rifi. Ya’ni,ayrim guruhlarning ayrim davlatla rpanohida boshqa davlatlarga hujum qilish uchun terrorchilik qilishlari;Ya’ni,davla thukumatining o’z fuqarolariga isbatan terrorchilik foliyatida bo’lishi.(Isroil bunga yaqqol misol bo’la oladi)

• Amerika Qo’shma Shtatlari ham qora tanlilarni va o’zgacha fikrlovchilarni yo’q qilish bilan dong taratgan “Kukluksklan” tashkiloti kabi jahondagi yuzlab terrorchilik uyushmalariga in bo’lib kelgan. g’arblikmutafakkirolimlarvatashkilotlar “terrorchilik” haqidao’nlabta’riflaraytganbo’lib, ularningbarchasi“Siyosiy maqsadlarni ro’yobga chiqarish yo’lida qonuniy bo’lmagan kuch va tahdidni ishga solish” ta’rifida mushtarakdir.Shunday olimlardan biri Jonatan Uayt, terrorchilikka oid mavzuga kirishishdan avval (1991-yil) uni siyosiy yo’nalishlar tarafidan tushunish bilankifoyalanmasligimiz zarurligini uqtiradi.Chunki sosiologiya fani bu mavzuga kata e’tibor bermoqda va terrorchilik tushunch asining yagona ta’rifi yo’q ekanini ta’kidlamoqda.Shuning uchun ham Jonatan Uayt terrorchilikni turli ta’riflarni o’z ichiga olgan o’lchovlar bilan ta’riflash kerak, deb taklif qiladi: terrorchilikning oddiy va soda ta’rifi. Ya’ni,“xavf tug’dirish va yo’nalishni o’zgartirish maqsadidagi zo’ravonlik vavtahdid”; Terrorchilik ta’rifi uchun qonuniy qolip-o’lchov. Ya’ni, “terrorchilik – qonunni poymol qiladigan va davlat tarafidan jazolashni taqozo etadigan jinoiy zo’ravonlik”; terrorchilikning tahliliy ta’rifi. Ya’ni, har bir terrorchilik ortida turgan muayyan ijtimoiy va siyosiy omillar; davlatning terrorchilikni himoya qilishi ta’rifi. Ya’ni,ayrim guruhlarning ayrim davlatla rpanohida boshqa davlatlarga hujum qilish uchun terrorchilik qilishlari;Ya’ni,davla thukumatining o’z fuqarolariga isbatan terrorchilik foliyatida bo’lishi.(Isroil bunga yaqqol misol bo’la oladi)

• Xalqaro terrorchilikning yoyilishig ayordamchi bo’lgan bu omillardan tashqari, hozirda yangi omillar ham paydo bo’lganki, ular terrorchilikning xalqaro xatarlarini yanada oshiradi.Masalan:ko’plab davlat va hukumatlarning xalqaro terrorchilik uyushmalari bilan hamkorlik qilishi, xalqaroterrorchilik uyalarivatizimining saraton kasalligidek yopirilishi, bu uyushmalarning yangi va rivojlangan telekommunikasiya tizimidan ma’lumotlar to’ plash uchun ustalik bilanfoydalanishi hamda taraqqiy topgan ilmiy jihozlar bilan ta’minlanish ikabi. Bu uyushmalarning barchasi g’arb terrorchilik uyushmalar ibo’lib, ularning a’zolar iIslom diniga mansub emasdir.
• Terrorchilik va ozodlik harakati