|
6.2.1. Yuqori pog'ona
Texnik jihatdan tartibga solishning yuqori pog'onasida to'rtta davlat-ning o'zaro tizimlarida prinsipial farqlar mavjud emas, ya'ni davlat idoralari vazifalari nimalardan iborat va qanday funksiyalarni bajarish-dan qat’i nazar, davlat idoralari uchun davlat jamiyat qiziqishini himoya-lash foydalaniladigan (qonun tayyorlash, davlat nazorat va tekshiruvi) boshqarish tartiblari saqlanadi. Ammo, aynan, Qozog'iston modeli Ame-rikanikiga juda yaqin, ayni vaqtda Rossiya modeli sifatida texnik jihat-dan tartibga solishning Yevropa modeli qabul qilingan "Yangi yondoshuv" g'oyasiga intilgan.
Bu modellar o'rtasidagi o'zaro farqlanishlarni kuzatish ancha oson, buning uchun Texnik jihatdan tartibga solish sohasida qonunlarni chiqarish bilan kim shug'ullanadi? savoliga javob qidirib topilsa yetarli. Ushbu holatda, qonun chiqarish deganda texnik reglamentlar ko'rinishida qonunosti aktlarini yaratish nazarda tutiladi. Undan oldin, qonun chiqarish tahliliga qanday o'tiladi, bu o'rinda kichik bir eslatma, texnik jihatdan tartibga solish tizimi tahlil qilinayotgan davlat boshqaruv tizimining taqsimlanishi tamoyiliga asoslangan. Biroq har bir tizimda balanslashtirish darajasi turli xildir. Rossiyaning texnikaviy jihatdan tartibga solish tizimi postulatga tayangan boshqaruvni bajarish tarmog‘i qonunchilik va nazorat funksiyalarini o'zida birga qo'shib olib bora olmaydi. Shuning uchun qonunda texnik qonun chiqarish bilan shug'ui-lanuvchi funksiya (istisno tariqasida, Prezident va Rossiya hukumati, ya'ni huquqlari chegaralangan holda berilgan favqulotda holatlarda texnik reglamentlar chiqarishadi) tarmoq boshqaruvini bajaruvchi (vazirlik va mahkamalar) idoralarga beriladi. Shunday qilib, Rossiya qonuni inarkaziy qonunchilik boshqaruv idorasi texnik qonun chiqarish funksiyasi yig'ilgan qonunchilarni noxususiy mashg'ulligi (muhandis-lik-texnik qonunosti aktlari tarkibi, muhokamasi va qabul qilish) bilan band etilgan, bu vaqtda bajarilishini boshqaruvchi idoralar nazorat va tekshiruvni chegaralab qo'yadi.
Vakolatlarni bunday keskin bo'linishining asosiy sabablaridan biri, mamlakatning yuqori rahbariyati, ya'ni tijorat asosida texnik jihatdan tartiblashtirish tizimidan oldinga qo'yilgan. Rossiya modelining boshqa farqli xususiyati - "texnik reglamentni ishlab chiquvchi ixtiyoriy shaxs boMishi mumkin" degan qoidalarda keltirilganligidir.
Bir tomondan, bunday talabni qonun chiqarish jarayonining ulkan demokratlashuviga erishish deb qarash mumkin. Amaliyotdagi nuqtayi
127
nazar bilan qaralganda, u texnikaviy reglamentlarni ishlab chiquvchi-larga, biznes resurslari va vositalari bo'yicha umumiy tashkilotlarga resursiar va moliyaviy vositalarni solishtirib boimaydigan ko'rinishdagi sharoitlar tenglashtirilmaganligini ko'rsatmoqda. Bundan tashqari, monopoliya va katta biznesda xususiy qiziqishlar ostidan mansabni suiste'mol qilish xavfini yaratadi, ya'ni mutaxassis-ishlab chiquvchilar "xizmat toiovi" foydasiz yo'llarini to'sish va ularga reglamentlarni ishlab chiqilishdan foyda olish uchun qonunchilik huquqlaridan foydalanishi mumkin. Qozog‘iston va AQSHning texnikaviy jihatdan tartibga solish tizimlari modellarida "kuchli" boshqaruvni bajaruvchi idoralaming "kompetensiyasiga kiruvchi majburiy qoida va me'yorlar o'rnatilgan"ligi kuzatiladi. Masalan, AQSHda oziq-ovqat mahsulotlari va dori vositalari nazorati bo'yicha Boshqarma [FDA] dori vositalari va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishning sanitar holatiga taalluqli reglamentlarni ishlab chiqadi. Ishlab chiqarishda xavfsizlikni ta'minlash bo'yicha Boshqarma [OSHA] qurilish obyektlari xavfsizligi va qurilish-montaj ishlab chiqarishiga to'liq talablardan iborat bu mahkama reglamentlariga muvofiq, bino va inshootlami xavfsizligi va qurilish ishchilari sog'lig'ini himoyalash, mehnat sharoitlarini nazorat qilish vakolati berilgan. Barcha reglamentlaming farqli jihatlari, ular mahsulot yoki jarayon xususiyatlariga yoki uning foydalanish, texnologik, konstruktorlik talablarida tarkib topmasa, agar bunday xususiyatlar mahsulot yoki jarayon xavfsizligini ta'minlash bilan bog'liq bo‘lmagan xavfsizlik talablarini istisno qilinishi bo'lib hisoblanadi.
Texnik reglamentlarni ishlab chiqish davlat qo‘lida jamiyat qiziqishlariga boshchilik qilishni saqlash, xususiy biznes qiziqishlari oldida, ya'ni ko'pincha jamiyat qiziqishlariga qarshi chiqmasdan (aynan, atrof-muhit va insonlar sog'lig'ini saqlash hamda xavfsizligini ta'minlash) imkoniyatlarini ta'minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
