|
KIRISH
Texnika ham ko’ra oladimi? Ko’rish qobilyati inson miyasining eng muhim
funktsiyalaridandir. Ko’p amallarni inson miyasi ongsiz holda yoki katta kuch
sariflamagan holda bajaradi. Zamonaviy raqamli kompyuter ixtirochisi va sun’iy
miya sohasidagi asoschilarda biri Alan Tyurin raqamli Kompyuter ongni va
voqealikni tahlil qilishni egallab olishiga ishongan. Bu kabi yuqori darajadagi
maqsadlar qiyin amalga oshiriladigan hisoblanadi va insonning tasavvuri injener
imkoniyatlaridan yetarli darajada yuqoridir. Biroq, bir qator tekshiruvlardan so’ng
ajayib jarayonlarga erishildi.
Hozirgi global raqamli Kompyuter rivojlanish davrida bemalol ayta
olamizki, Kompyuter ko’rish texnologiyalari yetakchilik qilmoqda. “Kompyuter
ko’rish xususiyati” termini ko’p ma’nodosh so’zlarga ega. Masalan, mashina
ko’rish xususiyati, ko’rishga oid shakllarni aniqlay olish, tasvirlarning tahlili va
hakazolar. Lekin bularning hammasi bu termini mohiyatini to’laligicha ochib bera
olmaydi. Kompyuter ko’rish xususiyati bu – Kompyuterni inson ko’zi kabi ko’ra
olishni va har qanday hodisani inson kabi qabul qilishni o’rgatishga qaratilgan
jarayondir. Ko’p Kompyuter ko’rish xususiyati haqida kitob yozgan olimlar uning
aynan ilmiy tomondan rivojlangan davri XX asrning 50- yillariga to’g’ri kelishini
ta’kidlashadi. Aynan shu davrdan boshlab Kompyuter axborotni omma tomonidan
tahlil qilinishi va qayta ishlanishi boshlandi. Biroq shuni ta’kidlab o’tish kerakki,
birinchi vizual tasvirni baholaydigan sistemalar juda sodda bo’lgan, tasvirlar esa
kam axborotga ega bo’lgan. SHu sababli, o’sha davrning eng dolzarb
masalalaridan biri bosma harf va raqamlarni avtomatik ravishda baholash bo’lgan.
Olimlar inson miyasini funktsiyalarini yaratishga qaratilgan intilishlari miyaning
biologik neyronlar va uning bog’lanish sistema aparat (keyinchalik esa dasturiy)
modeli yaratish natijalarini berdi. Birinchi mashinani ko’rish xususiyati bo’yicha
Kornell aeronavtika laboratoriyasi psixologi Frenk Rozenblankning percepton
(pereception so’zi inglizchadan olingan bo’lib, “o’zlashtirish” degani) bo’yicha
ishlanmalari bilan bog’lash mumkin. Perceptron birinchi bora 1958-yil mukammal
IBM-740 EHMiga modulyatsiya qilingan. 1960- yil perseptronning birinchi
apparat varianti Mark I Perceptron ishlab chiqarilgan va u ko’rgan shakllarni
aniqlashga moslashtirilgan edi. 60- yillarning boshida juda katta raqamli
tasvirlani qayta tahlil qilishga talab kuchayganlik sababli Kompyuter ko’rish
xususiyatining asosiy vazifasi kosmik tadqiqotlar bilan bog’lash mumkin. Yerdan
uchirilgan minglab kosmik kemalar yerning koinotdan ko’rishini, Oyning teskari
tomonini ko’rsatib beradigan tasvirlarni yuborish kerak bo’lgan. 80 va 90- yillarda
har xil fizik xususiyatga ega ikki o’lchamli axborot maydonli datchiklar paydo
bo’ldi. Bularga kechqurun ko’ra oladigan datchiklar, televizorlar, lazer lakatorlari
va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Bu kabi texnologiyalar ommaga
taqdim e’tilgandan so’ng juda katta tezlik bilan rivojlandi. Ularning narxi tushishi
bilan hamma foydalana olishi mumkin bo’ldi. Hozirgi kunda Kompyuter ko’rish
xususiyati kibernetikaning alohida bo’limi hisoblanadi.
Kompyuter ko’rish xususiyatining asosiy vazifasi - datchiklar oqali haqiqiy
hayotga tegishli obe’kt va voqealikdan olingan analizlangan tasvirlardan foydali
xulosa chiqarishni tashkil qilish. Haqiqiy hayotdagi obe’ktga tegishli xulosa
chiqarishni tashkil qilish uchun shu obe’ktlar asosida qurilgan tasvirning modeli
yoki ta’rifi kerak bo’ladi. SHuning uchun ko’p ekspertlar shundek xulosa beradilar,
Kompyuter ko’rish xususiyatining maqsadi voqealikni tasvir orqali tasvirlashni
tashkil etishdir. SHu o’rinda savol tug’ilishi aniq. Qanday qilib datchiklar orqali
hayotdagi voqealikni tasvirlash mukin?
1-rasm
Odam yuzining tasviri (chap tepa tomondan), ko’z qirrasidan olingan 8x8
pikseldan iborat tasvir (o’rtada), Kompyuter dasturi tomonidan aniqlangan
ko’zning joylashuvi (o’ng tomonda), 8x8 pikseldan iborat fragmenting ravshanlik
ma’nosi (pastda).
Hozirgi kunda Kompyuter ko’rish xususiyati tibbiyotdagi tasvirlarni tahlil
qilishda ko’p qo’llanilmoqda. Bu jarayon videolavhalar orqali qabul qilinadi va
qayta ishlanadi. Videolavhalar asosan mikroskop, rentgenofrafiya angionagrafiya,
tomografiya va ultrotovush tahlillari orqali olinadi. Bu jarayonni jarrohlik
amaliyotlarida katta samara berayotganini ta’kidlab o’tish mumkin.
Yana bir soha bu ishlab chiqarishdir. Bu holatda ishlab chiqarilayotgan
tovarlaning defektlarini aniqlash, yaroqlilik muddati, sifat nazoratlari avtomatik
tarzda bo’lib o’tadi. Harbiy soha esa Kompyuter ko’rish xususiyatining asosiy
ishlatiladigan sohalaridandir. Misol uchun dushman tomonnig harbiylarini,
raketalarini, transportlarini aniqlashni misol, keltirish mumkin. Ayniqsa raketalar
mo’ljallangan aniq bir yo’nalish emas balki harakatlanuvchi tasvirlarni
videolavhalar orqali qabul qilib oladi. Yana bir yangi qo’llanilayotgan sohalardan
biri avtonom transport vositalari. Bunga suvosti yerusti va havodagi
transportlarnim kiritish mumkin. Nega avtonom deyilmoqda? Bunda transport
vositasini haydovchiga yordam beruvchi kompyuter ko’rish xususiyati ya’ni
avtopilotlar boshqaradi. Bunda ham datchiklardan foydalaniladi. Bu tizimning
ishlash sohalari turli tuman va aytish mumkinki hozirgi kunda ahmma sohada
qo’llanilmoqda. Ayniqsa robot bilan bog’liq sohalarda. Sababi hayotimizni har bir
jabhasini texnologiya egallamoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
