Toshkent arxitektura-qurilish instituti rahimov qodir ergashevich uy-joy fondini boshqarish

3.2-
§.
 Oʻzbekiston Rеspublikasida uy-joy fondini isloh qilishning oʻziga xos 
xususiyatlari 
Sobiq ittifoq parchalanishi natijasida barcha rеspublikalar kabi 
mamlakatimizga ham ma’muriy buyruqbozlik asosida boshqarishga asoslangan, 
asosiy xarajatlari byudjet mablagʻlari hisobidan qoplanib kеlgan, markazlashgan 
ta’minot tashkilotlari tomonidan xomashyo resurslari bilan ta’minlanib kеlgan 
kommunal xoʻjaligi sohasi meros boʻlib qoldi. 
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida bozor munosabatlarining joriy etilishi 
uy-joy kommunal xoʻjaligi sohasini ham toʻliq isloh qilish zaruratini kеltirib 
chiqardi. Bu tizimni isloh qilish va uning faoliyatini bozor munosabatlari asosida 
tashkil etish uchun asosan quyidagilar ta’sir koʻrsatardi: 

uy-joy kommunal xoʻjaligi tizimida barcha resurslar markazlashgan 
tartibda taqsimlanardi, shu jumladan yangi qurilib ishga tushirilayotgan uy-joy 
fondlari ham aholining turarjoyga boʻlgan ehtiyojidan kеlib chiqib tashkil etilgan 
navbat asosida taqsimlanardi;
 

uy-joy fondini ekspluatatsiya qilish va kommunal xizmatlar koʻrsatish 
ishlari monopol davlat korxonalari tomonidan amalga oshirilardi. Ish va xizmatlar 
uchun yuqoridan begilangan narxlar nomutanosib boʻlib korxona va tashkilotlar 
olgan foyda markazlashtirilar edi hamda ular tomonidan zarar koʻrilgan taqdirda, 
bu zararni qoplash uchun davlat tomonidan dotatsiya ajratilardi; 

shaxsiy uy-joy mulkiga egalik qilish huquqi davlat uy-joy fondidan 
ajratilgan kvartiradan foydalanish huquqidan amalda kamdan kam farqqa ega edi; 

davlat korxona va tashkilotlariga oʻz xodimlarini uy-joy bilan 
ta’minlash va tegishli uy-joy fondini ekspluatatsiya qilish vazifalari yuklatilgan 
boʻlib, shahar (hudud) kommunal xoʻjaligi sohasini alohida tizimi sifatida 
boshqarish imkonini bermasdi; 

asosiy xarajatlarning byudjet tomonidan ajratilishi, tushum va 
xarajatlarning toʻliq rejalashtirilishi, iqtisodiy manfaatdor boʻlish imkoniyati 

---

28 
mavjud emasligi kommunal xoʻjaligi tizimi korxonalarining samarali faoliyat 
koʻrsatishiga toʻsqinlik qilar edi;

1991 yilda aholidan 1 kv.m uy-joy fondidan foydalanganligi uchun 
bеlgilangan toʻlov (kvartplata) haqiqiy xarajatning 4-5 %ni tashkil etar edi, 
shuningdek 40% dan ortiq aholiga kommunal toʻlovlardan imtiyozlar joriy etilgan 
edi. Bunday holat aholida boqimandalik kayfiyatini yanada kuchaytirar edi; 

kommunal xoʻjaligi sohasi va xizmat koʻrsatuvchi korxona va 
tashkilotlarning 
mahalliy 
hokimiyat 
(partiya 
tashkilotlari) 
tomonidan 
boshqarilishi koʻrsatilayotgan xizmatlar sifatiga aholining ta’sir koʻrsatishi uchun 
imkon bermas edi.
Ushbu koʻrsatkichlarni inobatga olgan holda rеspublikamiz uy-joy 
kommunal xoʻjaligi tizimida islohotlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish va 
islohotlarning asosiy mohiyatini quyidagilarga qaratish lozim edi: 

fuqarolarda mulkka egalik hissini uygʻotish - davlat mulki boʻlgan uy-
joy fondini xususiylashtirish, mulkka egalik huquqini beruvchi qonuniy me’yoriy 
hujjatlar paketini shakllantirish; 

kommunal xizmatlar koʻrsatuvchi korxona va tashkilotlarni davlat 
tasarrufidan chiqarish, kommunal xoʻjaligi sohasida tabiiy monopoliyani tartibga 
solish, xizmat koʻrsatuvchilar oʻrtasida sof raqobatni rivojlantirish, kommunal 
xoʻjalik sohasini davlat byudjeti mablagʻlari hisobidan faoliyat koʻrsatishini 
tugatish, sohaga ajratilayotgan dotatsiya miqdorini bosqichma bosqich kamaytirib 
borish; 

uy-joy xoʻjaligini boshqarishni takomillashtirish, turarjoy binolarini 
saqlash va ta’mirlashda uy-joy mulkdorlar faolligini oshirish, mulkdorlarning oʻz-
oʻzini boshqarish tamoyiliga asoslangan birlashma va shirkatlarini tashkil etish.