Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
funksional oʻzgarishlarni oʻz ichiga oladi. Monitoring bir sifatdan ikkinchisiga oʻtish momentlarini 
belgilashi lozim, jumladan, bilim va protsess tendensiyalarini korreksiya qilish va toʻgʻrilash yoki 
boʻshashtirish holatlarini. 
2. Ilmiy prinsip. 
Bu kuzatishning asoslangan xarakteristikasiga tayangan holda kuzatishi degani. Bu holatga 
maishiy turmush tomonidan yondashishni man etadi. 
3. Tarbiya yoʻnalishining prinsiplari. Pedagogik monitoring butun maqsad hisoblanmaydi, 
balki bilim protsesslarini chuqur oʻrganishga va pedagogik boshqaruvning ishonchli uskunasi sifatida 
qoʻllaniladi. Shaxsni har qanday darajadagi kamsitadigan texnologiyalarda pedagogik 
monitoringning metodlari, prinsiplari qoʻllanishi man etiladi. 
4. Diagnostika maʼlumot yoʻnalishi prinsiplari. Kuzatuv jarayonida olingan informatsiya bilim 
protsessini oldindan ishlab chiqarilgan koʻrsatkich va kriteriyalariga toʻgʻri kelishi kerak. 
5. Pragnostik (maʼlumot beruvchi monitoring prinsiplari). Pedagogik monitoringning maʼnosi 
pedagogik protsessni nomaʼlum bir momentda yoki maʼlum vaqtda belgilangan darajada holatini 
koʻrishi uchun emas, balki tendensiyalar haqida bir toʻxtalishga kelishish uchun, bilim olish 
protsessini u yoki bu tomonining rivojlanishini koʻrish uchun, xohlamaydigan holatlarini 
transformatsiyasi, blokirovkasi yoki toʻxtashi, pedagogik bilimning ijobiy tomonlarini qoʻllab-
quvvatlashni oldindan koʻra olish qobiliyatlarini oshirish uchun foydalaniladi. 
Shartli 
prinsiplar 
qatoridan 
oʻchirmasdan 
turib, 
biz 
psixologik-pedagogik 
integratsiya spetsefik prinsiplarini ishlab chiqardik. Ularning maʼnosi tekshiruvni tashkil 
qilishdangina emas, balki protsessual-texnologik protsesslarini ishlashini koʻrib chiqmoqdan 
iboratdir. 
1. Natija olish va regulyarlik prinsiplari. Regulyativ funksiyasini bajarishi uchun optimal 
realizatsiya sistemasi. Bu boʻlajak oʻqituvchining shakllanishida asos boʻlib xizmat qiladi. Kuzatuvning 
baza komponenti quyidagicha boʻladi: 
-har xil oʻz rivojlanishining perspektivasini aniqlashni bilish; 
-variantli holatlarda optimal qarorni tanlashni bilish; 
-oʻz-oʻzini korreksiya qilish uchun rang-barang metodlardan foydalanishni bilish; 
-bilim olish holatini kuchaytirish uchun xotira, qabul qilish, iroda, nutq, fikrlash qirralarini 
ishlata bilish; 
-istak, odat, qiziqishga bogʻliq holda natijani oldindan bilish. 
2. Bilim berish metodlarini ilgʻorlashtirish va oʻquv materiallarining strukturalarini qayta 
ishlash uchun didaktik kelishuv prinsipi belgilangan. Bu prinsip integratsiya bilimlarining etapma-
etap shakllanish 
metodlarini 
optimal 
va 
toʻgʻri 
yoʻnalgan 
birligi, 
ilm 
rivojlanishining prenspektlarini hisobga olgan holda oʻquv prinsiplari dinamikasi va dialektikasini 
toʻgʻri yoʻnaltirishni, pedagogik birlikka amal qilishni oʻz ichiga oladi. Demak, bu 
prinsip uskunaviyligi, bilim kengashlarining sistematikligi va diskrementligini boshqarish yoʻli bilan 
integrativ xarakterni kasb etadi. 
3. Tizim integral yondashuv prinsiplari – protsessni nafaqat qator elementar yigʻindisini, 
tomonlar xususiyati sifatida, balki sifatli yangiliklar birligi sifatida qarashini oʻz ichiga 
oladi. Spetsefik informatsiyani qayta ishlab chiqarish oʻz ichiga fikrlash, taqqoslash, nisbiylik effektiv 
prinsiplarini oladi. Shuning uchun pedagogning fikrlashi ijodiy izlanishlar koʻrinishida boʻlishi kerak. 
Oʻrganilayotgan obyektni obyektiv koʻrinishini beruvchi diagnostik muolajalarini izlash kerak. 
4. Butunlik prinsipi oʻrganilayotgan bilimning, kamida 3ta yoʻnaltirilgan vektorlik 
protsesslarini oʻz ichiga oluvchi protsessni nazarda tutadi. Vektorlilik, yaʼni kuzatishga belgilangan 
holatni, yoʻnalyotganligini ajratib olishidir. Monitoring vaqtida bir qancha koʻrinishiga ega boʻladi, 
ular ichida: 

---

160