Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
hamjihatlikka o‘rgatish, shaxs ijtimoiy faolligini oshirish kabi mavzularga yo‘naltirilgan boʼlishi 
mumkin. 
Mazkur jarayonlarni o‘tkazishda ko‘proq o‘yin metodlaridan foydalaniladi. O‘yin metodlaridan 
foydalanib shaxsning o‘zini anglash holatlarini amalga oshirishda munozara, hissiy o‘z-o‘zini anglash, 
muloqot jarayonida zarur sifatlarni shakllantirish, muloqot jarayonida o‘zini konstruktiv baholashga 
o‘rgatish kabi treninglarni qo‘llash mumkin. 
Xulq-atvor va munosabatni shaklantirishga qaratilgan treninglarda xulq-atvor meʼyorlariga 
rioya qilishga o‘rgatish, nizoli vaziyatlarni bartaraf qilishga o‘rgatish, milliy va etnopsixologik 
xususiyatlarni tarbiyalash va shaxsni faollashtiruvchi o‘yinlarni qo‘llash mumkin. 
Аqliy qobiliyatni rivojlantirish treninglarida aqliy qobiliyatni rivojlantirishga mo‘ljallangan 
psixokorreksion dastur, “Fikran sayohat” mashqi, diqqatni boshqarish va diqqat kabi trening o‘yinlari 
o‘tkaziladi. 
Psixologik treninglarning barchasida deyarli bir xil tarzda trening ishtirokchilarini jarayonga 
tayyorlash talab etiladi. Bunda qatnashuvchilardan o‘z fikrlarini tartibga keltirish, nima haqida 
mulohazalashni aniqlashtirib olish, xayolda aylanayotgan majburiyatlar, ehtiyojlar, xohish, 
yumushlardan forig‘ boʼlish tavsiya etiladi. 
Trening qatnashchilariga bevosita sezgilarga qaytish, diqqatni yuz foiz to‘play olishga, uni har 
qanday vaqt va sharoitda boshqarishga imkon beruvchi usullarni egallash lozimligi tushuntiriladi. 
Trening ishtirokchilariga kelgusida psixologik mashqlarni mustaqil tarzda bajarish bo‘yicha bu 
kabi mashqlar bilan mustaqil va muttasil shug‘ullanish, har kuni jadal diqqatni to‘plashga erishish 
tushuntiriladi. Bunda qatnashchilarga qaysi mashqlar diqqatning rivojlanishi uchun murakkab va 
qaysi birlari esa oddiy ekanligiga eʼtibor berish, yaxshi natijalarga erishish uchun past natijalar 
berayotgan mashqlar ustida ishlashning ahamiyati tushuntiriladi. 
Shuningdek, qatnashchilarda verbal tafakkurni rivojlantirish ham katta ahamiyatga ega. Verbal 
tafakkurni rivojlantirish bo‘yicha quyidagi tavsiyalar taqdim etiladi: 
• Diqqatingizni fikrlaringizning sifatiga qarating. Fikriy ifodalaringizni rivojlantiring, 
tafakkuringizni o‘zaro uyg‘unlashtiring. Sekin fikrlashga harakat qilib koʼring. Fikrlashni 
tezlashtirishga harakat qiling.
• O‘qish uchun doimo vaqt toping. Oʼqish aqliy rivojlanishni o‘stirishning eng maqbul yo‘li, 
xayoliy timsollar va diqqatni to‘plashni jonlantiradi. 
• Fikrlaringizni qog‘ozda bayon etishga harakat qiling. Fikrlarni yozma bayon etish ularni 
saralashga, har xil nuqtayi nazarlarni qiyoslashga, fikrlarni shakllantirish va tekshirishga, nimani his 
etayotganingiz va o‘ylayotganingizni aniq tasavvur qilishga imkoniyat tug‘diradi. 
• Siz o‘zingizning gapirayotgan gaplaringizga quloq soling. O‘zingizning fikriy monologingizga 
quloq tuting, kun davomida qanday maʼlumotlar sizni o‘y-xayolingizdan o‘tayotganligi, ularning 
hayotiy pozitsiyangizga taʼsirini oydinlashtirishga erishing. 
Bu kabi mashg‘ulotlarning maqsadi aql-idrok kuchini oshirish, muammolarni mustaqil va 
qonuniyatlarga asoslanib topish malakasini shakllantirishdir.