Toshkent moliya instituti «iqtisodiyot» kafedrasi «mikroiqtisodiyot. MAKROiqtisodiyot»

Monopoliyaning kamchiliklari

• 
  Iste'molchilarni ekspluatatsiya qilish
  

Monopoliyada bozorda faqat bitta sotuvchi bo'lganligi sababli, tovarni ma'lum bir narxda yoki ma'lum bir sifat bilan ta'minlashning butun kuchi sotuvchining qo'lida qoladi va hech qanday kuch iste'molchilarning qo'lida emas. Shuningdek, monopoliyadagi tovarlarni narx va sifat jihatidan ushlab turish uchun bozor va raqobatdosh kuchlar mavjud emas. Demak, bunday bozor tuzilishi bozordagi iste'molchilar uchun ekspluatatsiya qilishi mumkin.

• 
  Narx kamsitish
  

Monopoliyalar xavotirga soladigan raqobatsiz, bozorlarda o'z narxlarini o'zi belgilab berganligi sababli, sotuvchi har xil iste'molchilar turkumidan har xil narxlarni olishga moyil bo'lib, narxlarda kamsitishni keltirib chiqaradi. Tovarlar sifati bunday bozorda raqobat yo'qligi sababli, monopoliya ko'pincha ishlab chiqarish xarajatlarini tejash va ko'proq foyda olish uchun tovarlarning past yoki past sifatini ta'minlab berishi va shu bilan iste'molchilarga zarar etkazishi mumkin.

• 
  Resurslarni taqsimlash
  

Resurslarni monopoliyada taqsimlash ko'pincha noaniq va buzib ko'rsatiladi, chunki bunday tovarlarni ishlab chiqarishda resurslarni ko'pincha kichik firmalar yoki sotuvchilar yoki hech bo'lmaganda bozordagi ko'p sonli firmalar sotib olishlari mumkin emas, chunki bu foyda keltiradi. sotuvchi ta'minotni, shuningdek bozorda raqobatni nazorat qilishi va cheklashi mumkin.

• 
  Adolatsiz savdo amaliyotlari
  

Ma'lumki, monopolistik bozor ko'pincha bozorlarda yangi ishtirokchilar uchun to'siq bo'ladi. Monopoliyada bozorda yagona sotuvchi bo'lishning turli xil afzalliklaridan bahramand bo'lish va katta miqdordagi foyda olishni davom ettirish uchun monopoliyalar ko'pincha bozorda raqobatchilarning siqib chiqarilishini va ularning ta'siriga ta'sir qilmasliklarini ta'minlash uchun adolatsiz savdo amaliyotiga o'tishadi.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, Monopoliyani tartibga solish- miqdoran hisoblash imkoniyati juda kam bo’lgan murakkab jarayondir. O’zbekistonda davlatning monopoliyaga qarshi chora-tadbirlari nafaqat monopoliyani cheklash balki, monopoliyadan chiqarish jarayoni bilan uzviy ravishda olib borilmoqda. Juda ko’plab tarmoqlarda hukmron mavqega ega bo’lgan korxonalar xususiylashtirilib mustaqil korxonalarga aylantirildi va natijada tarmoqda raqobat muhiti shakllantirildi. Davlatning monopoliyaga qarshi qonunchiligi raqobatlashuvchi subektlar ishchanligini susaytirmagan darajada yetarlicha moslashuvchan bo’lishi darkor. Masalan davlat chetdan kirib kelayotgan maxsuotlarga bo’lgan juda qimmat import bojlarini arzonlashtirsa, o’z o’zian raqobatchi mahsulotlar kirib kelib, sog’lom raqobat muhiti yaralib, narxlar ham o’z ozidan arzonlashadi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining

2019-yil 24- yanvardagi PQ-4126-son qaroriga
1-ILOVA