Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

Tirsak Bo„g„imi (articulatio cubiti) yelka suyagining pastki uchi bilan bilak va 

tirsak suyaklarining Yuqori uchlari qo‘shilishidan hosil bo‘ladi (72). 

 

 

---

 

253 

Tirsak Bo‗g‗imi (old tomoni). 

1–capsula  articularis;  2–lig.  collaterale  ulnare;  3–chorda  obliqua;  4–ulna;  5–

radius; 6–tendo m. bicipitis brachii; 7–lig. anulare radii; 8–lig. collaterale radiale; 9–

humerus. 

 

 

 

Tirsak Bo‗g‗imi tarkibida yelka-bilak, yelka-tirsak va bilak bilan tirsak suyaklari 

Yuqori uchlarining Bo‗g‗imlari tafovut etiladi. Bu Bo‗g‗imlar bitta kapsulaga o‘ralib, 

paylar bilan tutashib turganligidan tirsak Bo‗g‗imi deb ataladi. Ulardan biri  – yelka-

tirsak  Bo‗g‗imi  (articulatio  humeroulnaris)  yelka  suyagining  pastki  uchidagi 

g‗altaksimon qismning Bo‗g‗im Yuzasi bilan tirsak suyagining tepa uchidagi g‗altak 

kemtigi qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. G‗altaksimon Yuzaning botig‗i bir tomonga sal 

qiyshayganligidan Bo‗g‗im vintsimon harakatlanish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 

Yelka-bilak  Bo‗g‗imi  –  articulatio  humeroradialis  yelka  suyagining  pastki 

uchidagi  sharsimon  boshcha  bilan  bilak  suyak  boshchasi  ustida  fovea  capitis  radii 

ning  qo‘shilishidan  hosil  bo‘ladi.  Bu  Bo‗g‗im  o‘zi  alohida  bo‘lmaganidan  (bilak 

---

 

254 

suyagi  bilan  tirsak  suyagi  o‘rtasidagi  Bo‗g‗im  xalaqit  beradi)  harakat  faqat  bitta 

(ko‘ndalang) o‘q atrofida bo‘ladi. 

Articulatio  radioulnaris proximalis  –  bilak  suyagi  boshchasi  atrofidagi  aylanma 

Bo‗g‗im  Yuzasi  (circumferentia  articularis  radii),  bilak-tirsak  suyagidagi  bilak 

kemtigi  (incisura  radialis  ulnae)  ning  qo‘shilishidan  hosil  bo‘lgani  uchun  silindr 

shaklidagi Bo‗g‗imlar guruhiga kiradi. 

Tirsak  Bo‗g‗imi  ikki  Yon  tomonidan  xuddi  yo‘g‗on  kanop  ip  singari  Yumaloq 

va  pishiq  boylamlar  vositasida  mustahkamlanadi.  Bu  boylamlarning  ichki  (medial) 

tomondagi  Yonlama  tirsak  boylami  ligamentum  collaterale  ulnare  deb  atalib,  yelka 

suyagi  ichki  do‘ng  usti  do‘mbog‗ining  (epicondylus  medialis)  pastki  chetidan 

boshlanadi va tirsak suyagidagi katta kemtikning ichki qirg‗og‗iga yopishadi. 

Ikkinchi boylam Yonlama bilak boylami – ligamentum collaterale radiale yelka 

suyagi  distal  uchining  tashqi  do‘ngidan  boshlanib,  bilak  suyagining  boshini  halqa 

singari  o‘ragan  boylam  –  ligamentum  anulare  radii  ga  qo‘shilib  ketadi.  Bu  so‘nggi 

boylam  tirsak  suyagidagi  kemtik  (incisura  radialis  ulnae)  chetidan  boshlanib,  bilak 

suyagining  boshchasini  aylanib  o‘tadi  va  kemtikning  orqa  (qarama-qarshi 

tomonidagi)  chetiga  yopishadi.  Bu  aylanma  boylam  suyakning  boshchasiga 

birikmaganligi  uchun  bilak suyagi o‘zining  vertikal  o‘qi  atrofida  erkin  aylana  oladi. 

Tirsak  suyagining  incisura  radialis  ulnae  qirrasi  bilan  bilak  suyagi  bo‘yni  oralig‗ida 

ko‘ndalang tortilgan lig. quadratum joylashgan.  

Tirsak  Bo‗g‗imidagi  harakat,  asosan,  bitta  o‘q  (ko‘ndalang  o‘q)  atrofida  sodir 

bo‘ladi (bukilish va yozilish). Shuning uchun u bir o‘qli Bo‗g‗imlar guruhiga kiradi. 

Bunday  harakat  vaqtida  ikki  Bo‗g‗im,  ya‘ni  articulatio  humeroradialis  bilan 

articulatio  humeroulnaris  qatnashadi.  Bukilish  chegaralangan  bo`lib,  tirsak 

suyagidagi  toj  o‘sig‗i  (processus  coronoideus)  yelka  suyagidagi  shu  nomli 

chuqurchaga  kirib  taqalgach,  bukilish  to‘xtaydi.  Xuddi  shuningdek,  yozilish  ham 

ma‘lum chegaragacha davom etadi. Bunda tirsak suyagining katta o‘sig‗i (olecranon) 

yelka suyagining orqa tomonidagi tirsak chuquri (fossa olecrani) ga kirib taqaladi va 

yozilishga to‘sqinlik qiladi.